استئوآرتریت و درمان آن: هر آنچه باید درباره آرتروز بدانید
استئوآرتریت، که گاهی به آن آرتروز یا تحلیل مفصل هم گفته میشود، یکی از شایعترین بیماریهای مفصلی در جهان است. این بیماری باعث کاهش ضخامت غضروف مفصلی، ساییدگی استخوانها و محدودیت حرکتی میشود و اگر درمان نشود، کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش میدهد. طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۳۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال درگیر انواع مختلف آرتریت هستند که بخش بزرگی از آنها مبتلا به استئوآرتریتاند.
هدف این مقاله بررسی علائم، دلایل، روشهای تشخیص و درمانهای نوین استئوآرتریت و ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری است.
استئوآرتریت چگونه ایجاد میشود؟
غضروف، بافت نرم و مقاومی است که انتهای استخوانها را میپوشاند و نقش ضربهگیر را دارد. در استئوآرتریت، این غضروف به تدریج تحلیل میرود و باعث تماس مستقیم استخوانها میشود. نتیجه، درد، التهاب و کاهش دامنه حرکتی مفصل است.
عوامل ایجاد استئوآرتریت شامل:
- سن بالا: با افزایش سن، غضروف خاصیت ارتجاعی خود را از دست میدهد.
- ژنتیک: افراد دارای سابقه خانوادگی استئوآرتریت بیشتر در معرض خطرند.
- اضافه وزن: فشار بیشتر روی مفاصل به ویژه زانوها و لگن.
- آسیبهای قبلی مفصل: شکستگی، جراحی یا آسیب ورزشی.
- فعالیتهای تکراری: حرکات شدید یا فشار مداوم روی مفصل در محل کار یا ورزش.
تحقیقات جدید نشان دادهاند که التهاب مزمن کمدامنه نیز میتواند شروع کننده فرآیند تخریب غضروف باشد، حتی در افرادی که علائم مشخصی ندارند.
علائم استئوآرتریت
علائم استئوآرتریت معمولاً تدریجی و پیشرونده هستند. رایجترین نشانهها شامل موارد زیر است:
درد و سفتی مفصل
درد اغلب پس از فعالیت بدنی تشدید میشود و پس از استراحت کاهش مییابد. سفتی مفصل در صبح یا پس از مدت طولانی نشستن بسیار رایج است.
تورم و التهاب
تورم مفصل باعث افزایش درد و محدودیت حرکتی میشود. در برخی افراد، مفصل ممکن است شکل غیرطبیعی پیدا کند.
کاهش دامنه حرکتی
با پیشرفت بیماری، حرکات مفصل محدود میشود و انجام فعالیتهای روزمره مانند راه رفتن، خم شدن و بالا رفتن از پلهها دشوار میشود.
صدا دادن مفصل
صدای “تقتق” یا ساییده شدن استخوانها هنگام حرکت مفصل، یکی از نشانههای واضح تحلیل غضروف است.
خستگی و کاهش فعالیت
درد مزمن و محدودیت حرکتی باعث کاهش فعالیت بدنی و حتی خستگی عمومی میشود، که میتواند به مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی منجر شود.
تشخیص استئوآرتریت
تشخیص دقیق استئوآرتریت شامل ترکیبی از معاینه فیزیکی، تاریخچه پزشکی و تصویربرداری است:
- اشعه ایکس: کاهش فاصله بین استخوانها، زوائد استخوانی و تغییر شکل مفصل را نشان میدهد.
- MRI: برای بررسی دقیق غضروف و بافت نرم مفصل کاربرد دارد و در مراحل اولیه تحلیل غضروف کمککننده است.
- آزمایش خون: معمولاً برای رد سایر بیماریهای التهابی مفصل مثل روماتیسم استفاده میشود.
- معاینه بالینی: پزشک با لمس مفصل، بررسی دامنه حرکتی و شنیدن صداهای مفصل به تشخیص کمک میکند.
روشهای درمان استئوآرتریت
هدف درمان، کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. روشها شامل:
تغییر سبک زندگی
- کاهش وزن: فشار روی مفاصل کاهش مییابد و درد کمتر میشود.
- ورزش منظم: تمرینات تقویتی و کششی برای حفظ انعطاف مفصل.
- تغذیه سالم: رژیم سرشار از ویتامین D، کلسیم و امگا۳ به سلامت مفاصل کمک میکند.
درمان دارویی
- مسکنها و ضد التهابها: کاهش درد و التهاب.
- کرمها و پمادهای موضعی: تسکین درد مفصل.
- داروهای پیشرفته: داروهای جدید مانند داروهای بازدارنده آنزیمهای تخریبکننده غضروف در حال تحقیق و توسعه هستند.
فیزیوتراپی و توانبخشی
- تمرینات تخصصی: افزایش دامنه حرکتی و قدرت عضلات اطراف مفصل.
- استفاده از وسایل کمکی: عصا، بریس یا کفشهای مناسب کاهش فشار روی مفصل.
روشهای جراحی و نوین
- آرتروسکوپی: پاکسازی مفصل از زوائد استخوانی و غضروفی.
- تعویض مفصل: در موارد شدید، مفصل آسیبدیده با پروتز جایگزین میشود.
- سلول درمانی و PRP: تحقیقات جدید نشان میدهند که تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا سلولهای بنیادی میتواند روند تخریب غضروف را کند کند و ترمیم جزئی مفصل را بهبود دهد.
پیشگیری از استئوآرتریت
با رعایت موارد زیر میتوان خطر ابتلا را کاهش داد:
- حفظ وزن مناسب و جلوگیری از چاقی
- ورزش منظم و سبک، به ویژه تمرینات تقویتی عضلات اطراف مفصل
- اجتناب از آسیبهای مفصلی و حرکات تکراری شدید
- رژیم غذایی متعادل و سرشار از کلسیم و ویتامین D
- استفاده از کفش مناسب و وسایل حمایتی هنگام ورزش یا کارهای سنگین
سوالات متداول درباره استئوآرتریت
آیا استئوآرتریت درمان قطعی دارد؟
خیر، درمان قطعی وجود ندارد، اما روشهای کنترلی و توانبخشی میتوانند کیفیت زندگی را بهبود دهند.
چه سنی بیشترین خطر ابتلا را دارد؟
افراد بالای ۵۰ سال و کسانی که سابقه خانوادگی دارند در معرض خطر بیشتری هستند.
آیا ورزش باعث تشدید بیماری میشود؟
نه، ورزش سبک و منظم با تمرکز روی تقویت عضلات و افزایش انعطاف مفصل، خطر پیشرفت بیماری را کاهش میدهد.
جمعبندی
استئوآرتریت یک بیماری شایع و پیشرونده است که میتواند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. شناخت علائم اولیه، تغییر سبک زندگی، درمانهای دارویی و فیزیوتراپی و در صورت نیاز جراحی یا درمانهای نوین میتواند درد و محدودیت حرکتی را کاهش دهد. پیشگیری، مراقبت از مفاصل و فعالیت بدنی منظم نقش مهمی در کنترل این بیماری دارند.
همچنین بخوانید:
