بیماری فتق: علائم، علتها و بهترین روشهای درمان و مراقبت خانگی
بیماری فتق یکی از بیماریهای شایع در سراسر جهان است که ممکن است هر کسی را در طول زندگی تهدید کند. این بیماری زمانی رخ میدهد که عضله یا بافت بدن ضعیف شود و یک عضو یا بخشی از آن از محل طبیعی خود بیرون بزند. فتق معمولاً در ناحیه شکم و کشاله ران اتفاق میافتد و میتواند باعث درد، تورم و مشکلات جدیتر شود. شناخت علائم، علل، روشهای پیشگیری و درمان فتق به شما کمک میکند تا در صورت بروز، سریعاً اقدامات لازم را انجام دهید و از عوارض احتمالی جلوگیری کنید.
فتق چیست و چه انواعی دارد؟
فتق زمانی ایجاد میشود که فشار داخلی بدن باعث بیرونزدن بافت از محل ضعف عضلانی شود. این عارضه میتواند مادرزادی باشد یا در اثر فعالیتهای سنگین، افزایش وزن، سرفههای مزمن یا افزایش فشار شکمی در طول زمان ایجاد شود.
انواع رایج بیماری فتق
۱. فتق کشاله ران (Inguinal Hernia)
فتق کشاله ران شایعترین نوع فتق است و بیشتر در مردان دیده میشود. در این نوع، قسمتی از روده یا بافت چربی از طریق کانال کشاله ران بیرون میزند. این فتق معمولاً با درد و تورم در ناحیه کشاله ران همراه است.
۲. فتق ناف (Umbilical Hernia)
فتق ناف بیشتر در نوزادان دیده میشود اما در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد. در این حالت، بخشی از روده یا بافت چربی از اطراف ناف بیرون میآید و ممکن است با برجستگی کوچک و غیرقابل توجه آغاز شود.
۳. فتق هیاتال (Hiatal Hernia)
در این نوع فتق، بخشی از معده از طریق دیافراگم به داخل قفسه سینه میرود. فتق هیاتال معمولاً باعث سوزش سر دل، برگشت اسید معده و مشکلات گوارشی میشود.
۴. فتق برشی (Incisional Hernia)
این نوع فتق پس از جراحی در محل برش ایجاد میشود. بافتهای بدن ممکن است از محل ضعیف شده بیرون بزنند و باعث درد و تورم شوند.
۵. فتق فمورال (Femoral Hernia)
فتق فمورال کمتر شایع است و بیشتر در زنان دیده میشود. این نوع فتق در بالای ران و زیر کشاله ران رخ میدهد و معمولاً نیاز به درمان سریع دارد، زیرا خطر انسداد روده در آن بالاست.
علائم بیماری فتق چیست؟
علائم فتق بسته به نوع و شدت آن متفاوت است. رایجترین نشانهها عبارتاند از:
- برجستگی یا تورم در ناحیه آسیب دیده
- درد یا احساس فشار در ناحیه فتق
- احساس سوزش یا سنگینی شکم
- افزایش درد هنگام خم شدن، سرفه یا بلند کردن اجسام سنگین
- علائم گوارشی در فتق هیاتال مثل سوزش سر دل و رفلاکس
در صورتی که فتق به حالت حاد یا پیچخورده برسد، ممکن است علائم اضطراری مانند درد شدید ناگهانی، تهوع، استفراغ و ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع رخ دهد.
علل ایجاد بیماری فتق
فتق معمولاً به دلیل ضعف عضلانی یا فشار زیاد در ناحیه شکم ایجاد میشود. برخی از علل شایع عبارتاند از:
- ژنتیک و ضعف مادرزادی عضلات
- افزایش سن و کاهش قدرت عضلات
- فعالیتهای سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین
- چاقی و اضافه وزن
- سرفههای مزمن یا مشکلات تنفسی
- یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع
ترکیب چند عامل میتواند احتمال بروز فتق را افزایش دهد.
چگونه فتق تشخیص داده میشود؟
پزشک معمولاً از ترکیب معاینه بالینی و تصویربرداری برای تشخیص فتق استفاده میکند:
۱. معاینه فیزیکی
پزشک برجستگی ناحیه شکم، کشاله ران یا ناف را بررسی میکند و از شما میخواهد خم شوید یا فشار وارد کنید تا فتق مشخص شود.
۲. سونوگرافی
سونوگرافی به تشخیص فتقهای کوچک یا پیچیده کمک میکند و دقیقاً محل بیرون زدگی را مشخص میکند.
۳. سیتی اسکن یا MRI
در برخی موارد، پزشک برای مشاهده دقیقتر از سیتی اسکن یا MRI استفاده میکند، به ویژه وقتی فتق ناشناخته یا داخلی باشد.
روشهای درمان فتق
درمان فتق بستگی به نوع، اندازه و علائم آن دارد. برخی موارد نیاز به جراحی فوری دارند، در حالی که موارد کوچک و بدون علائم ممکن است با مراقبت و تغییر سبک زندگی مدیریت شوند.
۱. تغییر سبک زندگی
- کاهش وزن و حفظ تناسب اندام
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
- مدیریت یبوست و سرفه مزمن
این اقدامات میتوانند فشار روی ناحیه ضعیف را کاهش دهند و مانع از پیشرفت فتق شوند.
۲. استفاده از کمربند یا بند حمایتی فتق
در موارد خفیف، پزشک ممکن است استفاده از کمربندهای حمایتی را توصیه کند تا فشار روی فتق کاهش یابد و درد کمتر شود.
۳. جراحی
جراحی شایعترین درمان فتق است و دو روش اصلی دارد:
الف) جراحی باز
در این روش، جراح برشی در ناحیه فتق ایجاد میکند و بافت بیرون زده را به جای خود بازمیگرداند. معمولاً از مش فلزی برای تقویت دیواره عضلانی استفاده میشود.
ب) جراحی لاپاروسکوپی
در این روش، جراحی با برشهای کوچک و با استفاده از دوربین انجام میشود. مزیت اصلی این روش، کاهش درد و زمان بهبودی سریعتر است.
عوارض ناشی از بیماری فتق درماننشده
اگر بیماری فتق به موقع درمان نشود، ممکن است عوارض جدی ایجاد شود:
- پیچخوردگی روده یا انسداد
- قطع جریان خون به بافت فتق
- التهاب و عفونت محل فتق
- افزایش درد و محدودیت حرکتی
این عوارض ممکن است به اورژانس پزشکی نیاز داشته باشند و زندگی فرد را تهدید کنند.
پیشگیری از فتق
بیماری فتق همیشه قابل پیشگیری نیست، اما با رعایت چند نکته میتوان احتمال بروز آن را کاهش داد:
- ورزش منظم و تقویت عضلات شکم
- کنترل وزن و کاهش چاقی
- جلوگیری از یبوست با رژیم غذایی پر فیبر
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به شیوه نادرست
- ترک سیگار و مدیریت سرفه مزمن
رعایت این نکات به کاهش فشار روی دیواره عضلانی کمک میکند و سلامت ناحیه شکم را حفظ میکند.
جمعبندی
فتق بیماری شایعی است که میتواند هر کسی را در طول زندگی تهدید کند. شناخت انواع فتق، علائم، علل و روشهای درمان به شما کمک میکند تا سریعاً اقدامات لازم را انجام دهید و از عوارض جدی پیشگیری کنید. تغییر سبک زندگی، مراقبتهای خانگی و در نهایت جراحی، ابزارهای اصلی مقابله با این بیماری هستند. با آگاهی و اقدام به موقع، میتوان زندگی عادی و سالم را حفظ کرد.
همچنین بخوانید:
