آمبولی ریه چه علائمی دارد؟ نشانههایی که نباید نادیده بگیرید
آمبولی ریه یکی از خطرناکترین و در عین حال شایعترین مشکلات گردش خون محسوب میشود. در این وضعیت، لختهای که معمولاً در رگهای پا تشکیل میشود، با جریان خون به ریه میرسد و مسیر شریانها را مسدود میکند. قطع شدن جریان خون در بخشی از ریه، سطح اکسیژن بدن را به شدت پایین میآورد و اگر درمان فوری انجام نشود، ممکن است جان بیمار را تهدید کند.
برای کاهش خطر، شناخت علائم اولیه اهمیت فوقالعادهای دارد. این نشانهها اغلب ناگهانی ظاهر میشوند و بدن را در حالت هشدار قرار میدهند.
آمبولی ریه چگونه ایجاد میشود؟
بیشتر لختههایی که موجب آمبولی ریه میشوند، ابتدا در سیاهرگهای عمقی پا تشکیل میگردند؛ این وضعیت با نام ترومبوز ورید عمقی (DVT) شناخته میشود. زمانی که بخشی از لخته از دیواره رگ جدا میشود، همراه جریان خون به سمت ریه حرکت میکند و در یکی از شریانها گیر میافتد.
این اختلال، اکسیژنرسانی را کاهش میدهد، فشار خون ریوی را بالا میبرد و قلب را مجبور میکند با شدت بیشتری کار کند. شدت علائم به اندازه و محل لخته بستگی دارد.
تنگی نفس ناگهانی؛ نخستین علامت هشدار
اغلب بیماران در اولین لحظه با کمبود شدید هوا مواجه میشوند. این علامت معمولاً بدون مقدمه و در عرض چند ثانیه ظاهر میشود.
در چنین شرایطی فرد احساس میکند هوا به اندازه کافی وارد ریههایش نمیشود. فعالیت بدنی حتی کوتاه مدت، تنگی نفس را تشدید میکند و بیمار ممکن است حالت خفگی یا اضطراب پیدا کند.
از آنجایی که تنگی نفس ناگهانی یکی از ویژگیهای بارز آمبولی ریه است، باید بدون تعلل بررسی شود.
درد تیرکشنده قفسه سینه
دومین علامت مهم، درد قفسه سینه است. این درد غالباً هنگام نفس عمیق بدتر میشود و تیز، فرو رونده یا سوزشی توصیف میشود.
برخی بیماران تصور میکنند دچار حمله قلبی شدهاند، زیرا شدت درد بسیار آزاردهنده است؛ اما منشاء آن در ریه بوده و نتیجه تحریک پرده جنب توسط لخته است.
ترکیب این درد با تنگی نفس، احتمال آمبولی ریه را به شدت بالا میبرد.
سرفههای ناگهانی همراه با خلط یا خون
برخی بیماران ناگهان دچار سرفههای شدید میشوند. زمانی که بخشی از بافت ریه آسیب ببیند، ممکن است خلط خونی یا رگههای خونآلود نیز خارج شود.
این علامت همیشه دیده نمیشود، اما بروز آن زنگ خطری واضح به شمار میآید.
افزایش ناگهانی ضربان قلب
وقتی ریه قادر به دریافت اکسیژن کافی نباشد، قلب سرعت ضربان خود را بالا میبرد تا کمبود اکسیژن جبران شود.
بیماران معمولاً تپش شدید قلب، بینظمی ضربان یا احساس کوبش در قفسه سینه را گزارش میکنند.
اگر تپش قلب همراه با تنگی نفس باشد، باید احتمال آمبولی ریه جدی گرفته شود.
سرگیجه، تاری دید یا بیهوشی
لختههای بزرگ ممکن است جریان خون را به شدت مختل کنند. در این حالت، فشار خون کاهش مییابد و فرد دچار سرگیجه یا تاری دید میشود.
در موارد شدید، بیمار ممکن است برای چند ثانیه هوشیاری خود را از دست بدهد. این حالت به عنوان یکی از نشانههای بحرانی آمبولی ریه شناخته میشود و باید فوراً درمان شود.
تعریق سرد و شدید
بدن هنگام مواجهه با کاهش اکسیژن، وارد حالت استرس میشود. در نتیجه، بیمار ممکن است ناگهان دچار تعریق سرد، لرز یا احساس بیقراری گردد.
این علامت معمولاً همراه سایر نشانههای مهم بروز میکند و جدی بودن شرایط را آشکار میسازد.
احساس اضطراب یا ترس غیرمنتظره
کاهش اکسیژن خون، سیستم عصبی را تحریک میکند و بیمار بدون دلیل خاصی دچار احساس مرگ قریبالوقوع، بیقراری یا اضطراب شدید میشود.
این احساس معمولاً با تنگی نفس، تعریق یا سرگیجه همراه است و نشان میدهد بدن در وضعیت هشدار کامل قرار دارد.
ورم پا؛ نشانه پیشزمینهی آمبولی
اگر قبل از علائم تنفسی، یک پا دچار ورم، درد یا گرما شده باشد، احتمال وجود ترومبوز ورید عمقی بالا است.
این علائم نشان میدهند لختهای در پا تشکیل شده و امکان حرکت آن به سوی ریه وجود دارد. توجه به این نشانهها از بروز آمبولی جلوگیری میکند.
علائم خفیف آمبولی ریه
بعضی از لختهها کوچکاند و بدن آنها را مهار میکند؛ به همین دلیل ممکن است بیمار فقط علائم زیر را تجربه کند:
- خستگی بیدلیل
- احساس فشار خفیف در قفسه سینه
- سرفه خشک
- تنگی نفس ملایم
- کاهش توان فعالیت
هرچند این نشانهها شدید نیستند، اما نادیده گرفتن آنها میتواند در آینده مشکلساز شود.
چه کسانی بیشتر در معرض آمبولی ریه قرار دارند؟
عوامل خطر شامل موارد زیر میشوند:
- جراحیهای بزرگ
- بیحرکتی طولانی؛ سفر، بستری، گچ گرفتن پا
- بارداری یا مصرف داروهای هورمونی
- چاقی و سبک زندگی کمتحرک
- استعمال دخانیات
- سرطان
- سابقه خانوادگی لخته خون
وجود یکی از این عوامل همراه با تنگی نفس یا درد سینه باید فوراً بررسی شود.
تشخیص آمبولی ریه چگونه انجام میشود؟
برای تشخیص دقیق از چند روش استفاده میشود:
- سیتی اسکن ریه (CTPA)
- آزمایش D-dimer
- اکوی قلب برای بررسی فشار ریوی
- سونوگرافی داپلر پا جهت یافتن لخته اولیه
هرچه تشخیص سریعتر انجام شود، احتمال درمان موفق بیشتر خواهد بود.
درمان آمبولی ریه
پزشک براساس شدت بیماری، روشهای زیر را انتخاب میکند:
- داروهای رقیقکننده خون
- داروهای حلکننده لخته در موارد شدید
- خارج کردن لخته از طریق روشهای تخصصی
- اکسیژن درمانی
- در موارد خاص: جراحی
درمان فوری میتواند از آسیب دائمی ریه جلوگیری کند.
جمعبندی؛ چرا شناخت علائم آمبولی ریه اهمیت دارد؟
آمبولی ریه ممکن است ناگهانی و بیهشدار ظاهر شود، اما بدن قبل از رسیدن به مرحله بحرانی، علائم مشخصی بروز میدهد.
تنگی نفس ناگهانی، درد تیرکشنده قفسه سینه، تپش قلب بالا، سرگیجه یا حتی ورم یکطرفه پا از نشانههایی هستند که هرگز نباید نادیده گرفته شوند.
با آگاهی از این علائم و مراجعه سریع به پزشک، میتوان از خطرات جدی مثل آسیب ریه، نارسایی قلب یا حتی مرگ جلوگیری کرد.
همچنین بخوانید:
