هیدالو؛ کشف شهر گمشده ایلامی در محوطه پیشاتاریخی ارجان بهبهان
اسناد آشوری و شواهد تاریخی
بیژن عدالت، پژوهشگر تاریخ باستان، با بررسی نامه‌ها و سال‌نامه‌های آشوری و مطالعات بین‌المللی پژوهشگرانی مانند François Vallat و Matthew W. Waters، نتیجه گرفت که شهر هیدالو همان محوطه ارجان در بهبهان است. منابع آشوری که به این شهر اشاره دارند عبارت‌اند از:
- ABL 961: اشاره به مشکلات با پارسیان در منطقه هیدالو (میانه قرن هفتم پیش از میلاد).
- ABL 1309: فرار شاه ایلامی هوبان‌نیکش دوم به هیدالو.
- ABL 1311+: درگیری‌های نظامی در جنوب‌شرقی خوزستان حوالی هیدالو.
دلایل تطبیق هیدالو با محوطه ارجان
۱. موقعیت جغرافیایی
بهبهان در جنوب‌شرقی خوزستان واقع است و مسیر شوش تا فارس را شامل می‌شود؛ همان مسیری که در متون آشوری به عنوان مسیر هیدالو ذکر شده است.
۲. مسیر تاریخی خوزستان به فارس
راه قدیمی شوش به رامهرمز و سپس به بهبهان و فارس، گذرگاهی استراتژیک بوده که هیدالو در آن قرار داشته است. این مسیر کوهستانی، همان گذرگاه تاریخی‌ای است که آشوریان آن را ثبت کرده‌اند.
۳. یافته‌های باستان‌شناسی
در محوطه ارجان بهبهان آرامگاه کیتین هوتران، یکی از فرمانروایان ایلام نو، کشف شده است که وجود یک مرکز ایلامی قدرتمند را تأیید می‌کند.
۴. فاصله و زمان
متون آشوری هیدالو را «هفت روز راه جنوب‌شرقی شوش» معرفی کرده‌اند. فاصله هوایی شوش تا بهبهان حدود ۲۶۰ کیلومتر است که با مفهوم «هفت روز راه» مطابقت دارد.
جمع‌بندی پژوهشگران
Matthew W. Waters در سال ۲۰۰۲ با استناد به Vallat نتیجه گرفت: «Hidalu was located in southeastern Khuzistan on the road to Fars, and it is often identified with modern Behbahan.» به عبارت دیگر، هیدالو آخرین ایستگاه مهم ایلامی در مسیر شوش به فارس بوده و محل تماس مستقیم ایلامیان با پارسیان محسوب می‌شده است.
بنابراین شواهد تاریخی، باستان‌شناسی و جغرافیایی نشان می‌دهد که شهر ایلامی هیدالو در محوطه پیشاتاریخی ارجان واقع بوده است.
منابع و مراجع
- کتیبه‌ها و نامه‌های اداری آشوری
- Vallat, François, Répertoire Géographique، جلد ۱۱
- Waters, Matthew W., 2002, پژوهش در تاریخ ایلام
همچنین بخوانید:
