تصحیح انتقادی شاهنامه مهری بهفر | تحلیل ابیات و شخصیت‌های اساطیری شاهنامه
«شاهنامه» اثر بی‌نظیر فردوسی، یکی از ارزشمندترین متون کلاسیک ادبیات فارسی است که نقشی اساسی در فرهنگ و ادبیات ایران دارد. با گذشت چندین قرن از زمان نگارش شاهنامه، ضرورت پژوهش و تصحیح انتقادی این متن بیش از پیش احساس می‌شود. مهری بهفر، پژوهشگر برجسته، سال‌هاست در پروژه تصحیح انتقادی شاهنامه مشغول به کار است و اخیرا دفتر هشتم این مجموعه توسط نشر نو منتشر شده است.
ویژگی‌های تصحیح مهری بهفر
تصحیح بهفر بر اساس نسخه‌های معتبر و مهم شاهنامه مانند دست‌نویس‌های موزه بریتانیا، فلورانس و نسخه سن‌ژوزف بیروت انجام شده و برای نخستین بار، تصحیح حمدالله مستوفی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این تصحیح چند ویژگی شاخص دارد:
- تصحیح علمی و انتقادی همراه با شرح ابیات و واژگان
- ریشه‌شناسی دقیق واژگان و بررسی سبک‌شناسی متن
- تحلیل شخصیت‌های اساطیری و حماسی
- مقایسه مضامین با متون هم‌زمان و ناهم‌زمان شاهنامه
شرح ابیات و تحلیل شخصیت‌ها
مهری بهفر پیش از این در سال ۱۳۸۰ شرح یکایک ابیات شاهنامه را بر اساس چاپ مسکو منتشر کرده بود، اما به دلیل نیاز به بررسی دقیق‌تر نسخه‌های متعدد، از ابتدا و دفتر یکم بازبینی و پیشبرد پروژه تصحیح انتقادی را آغاز کرد. در دفتر هشتم، هر بیت داستان فرود سیاوش با دقت بررسی شده و شامل تحلیل‌های نحوی، معنایی، سبک‌شناسی و ریشه‌شناسی واژگان است. بهفر همچنین نقش شخصیت‌های حماسی و اساطیری را در متن بررسی کرده و آن‌ها را با متون هم‌دوره و متأخر مقایسه کرده است.
ساختار دفتر هشتم
دفتر هشتم شامل بخش‌های متنوعی است که فهم متن و پژوهش‌های آینده را تسهیل می‌کند:
- قصه شد گفته، حسب حال اینست: سخنی با خوانندگان
- جدول نشانه‌های اختصاری نسخه‌بدل‌ها و آوانویسی
- داستان فرود سیاوش
- برگردان عربی توسط فتح بن علی بنداری اصفهانی
- فهرست واژه‌ها، ریشه‌شناسی و واژه‌های غیرایرانی
- فهرست نام‌ها و مکان‌ها
- بیت‌یاب و راهنمای کتابنامه فارسی و لاتین
اهمیت تصحیح انتقادی
بهفر در مقدمه خود اشاره می‌کند که داستان فرود سیاوش نماینده والایی و عظمت در آثار ادبی است و فشرده‌تر و تمثیلی‌تر از آن نمی‌توان جوهره بسیاری از نزاع‌ها و شخصیت‌های تاریخی را نشان داد. تصحیح‌های انتقادی او به پژوهشگران امکان می‌دهد تا تفاوت برداشت‌ها، اشتباهات پیشین و قوت هر تصحیح را بررسی کنند. همچنین بازنگری‌های او دفترهای قبلی را نیز پوشش می‌دهد و برداشت‌های نو و اصلاحات لازم را ارائه می‌دهد.
شاهنامه و متون کلاسیک
مهری بهفر پیش از این در گفتگو با روزنامه شرق درباره اهمیت تصحیح متون کلاسیک گفته بود که متون کلاسیک مانند شاهنامه، خمسه نظامی و مثنوی مولانا مسیر طولانی از روایت‌های شفاهی و مکتوب را طی کرده‌اند و در طول زمان دستخوش تغییرات و تصحیف شده‌اند. او تصریح می‌کند که بررسی هر متن کلاسیک همیشه جنبه‌های مغفول مانده‌ای دارد و شرح و تفسیر آن نیازمند توجه به لایه‌های تاریخی و معنایی متن است.
پیشنهاد برای پژوهشگران و علاقه‌مندان
دفتر هشتم تصحیح انتقادی شاهنامه، با ارائه شرح کامل ابیات، تحلیل ریشه‌شناسی واژگان و بررسی شخصیت‌های اساطیری، منبعی ارزشمند برای محققان و دانشجویان ادبیات فارسی است. این دفتر نه تنها مطالعه متن شاهنامه را آسان‌تر می‌کند، بلکه افق‌های تازه‌ای برای پژوهش‌های انتقادی و مقایسه‌ای فراهم می‌آورد.
همچنین بخوانید:
کاهش مخاطب سینما در ۱۴۰۴: تحلیل پرفروش‌ترین فیلم‌ها و فروش میلیاردی گیشه
طرز تهیه نوشیدنی قهوه با بستنی؛ خنک، خوشمزه و جذاب برای تابستان
طرز تهیه بستنی اورئو خانگی؛ دسر خوشمزه و خنک تابستانی که همه عاشقش می‌شوند!
