تاماهاک چیست و چرا اهمیت دارد؟
موشک کروز تاماهاک (BGM-109 Tomahawk) از دهه ۱۹۸۰ به‌عنوان یک سلاح دوربرد دقیق شناخته می‌شود. نیروی دریایی ایالات متحده این موشک را از ناوها و زیردریایی‌ها پرتاب می‌کند تا اهداف زمین‌پایه دوردست را با دقت بالا هدف قرار دهد. تاماهاک ترکیبی از برد بلند، هدایت پیشرفته و توان متنوع کلاهک‌ها را ارائه می‌دهد و به همین دلیل در عملیات‌های راهبردی نقش کلیدی ایفا می‌کند.
چرایی خواست اوکراین برای دریافت تاماهاک
تحلیلگران نظامی می‌گویند اگر اوکراین به تاماهاک دست پیدا کند، می‌تواند عمق‌نگاری استراتژیک خود را گسترش دهد و اهداف لجستیکی، فرودگاهی یا مراکز فرماندهی در فاصله‌های بسیار دور را هدف بگیرد. زلنسکی باور دارد این توان تهاجمی می‌تواند هزینه ادامه تهاجم روسیه را بالا ببرد و طرف روس را به مذاکره وا دارد.
موانع عملی برای اوکراین
- اوکراین در حال حاضر زیردریایی یا ناو مجهز به پرتاب تاماهاک در اختیار ندارد.
- آمریکا احتمالاً تنها چند ده فروند قابل انتقال را در اختیار دارد و اولویت تأمین دفاعی خود را مدنظر قرار می‌دهد.
- اداره و به‌کارگیری تاماهاک نیازمند زیرساخت‌های لجستیکی، آموزش و سیستم‌های هدف‌گذاری دقیق است.
واکنش‌ها: از ترامپ تا کرملین
رسانه‌های غربی خبر از مذاکرات بین ولودیمیر زلنسکی و دونالد ترامپ داده‌اند که در دستور کار آن درخواست تاماهاک قرار گرفته است. ترامپ در برخی اظهارنظرها احتمال ارسال تاماهاک را مطرح کرد، اما بعداً لحنش درباره تامین گستردهٔ این موشک‌ها محتاط‌تر شد و به نیاز آمریکا به ذخایر اشاره کرد.
کرملین ارسال تاماهاک به اوکراین را به‌عنوان گامی خطرناک توصیف کرد و هشدار داد که چنین اقدامی می‌تواند تنش‌ها را بیش از پیش تشدید کند. مقام‌های روسی اعلام کردند این انتقال پیامدهای جدی امنیتی در پی خواهد داشت.
ادعاها درباره شلیک تاماهاک به ایران — چه چیزی گزارش شده؟
برخی گزارش‌ها و نقل‌قول‌های غیررسمی به نقل از منابعی در جریان دیدارهای اخیر، حاکی از آن‌اند که ترامپ به شلیک ۳۰ فروند تاماهاک علیه اهداف مشخصی در ایران اشاره کرده است. این گزارش‌ها ادعا می‌کنند اهداف احتمالی شامل تأسیسات حساس هسته‌ای بوده‌اند. تا زمان انتشار این گزارش هیچ نهاد رسمی در آمریکا یا ایران چنین حمله‌ای را تأیید نکرده است؛ بنابراین این گزارش‌ها در حوزه «ادعاهای رسانه‌ای و دیپلماتیک» قرار می‌گیرند و نیازمند صحت‌سنجی مستقل هستند.
پیامدهای فرضی حمله
اگر چنین عملیاتی رخ داده باشد یا رخ دهد، پیامدها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تضعیف زیرساخت‌های هدف‌گرفته و اختلال در زنجیره‌های عملیاتی مرتبط
- افزایش تنش دیپلماتیک و نظامی بین ایران و ایالات متحده
- واکنش‌های منطقه‌ای و احتمال تشدید اقدامات تلافی‌جویانه
مشخصات فنی موشک تاماهاک
| ویژگی | مشخصات تقریبی |
|---|---|
| نوع | موشک کروز زیرصوت/زیرسونیک |
| مدل معمول | BGM-109 (مشهور به Tomahawk) |
| برد مؤثر | تا ۱۶۰۰ کیلومتر (مدل‌های خاص و متغیر) |
| سرعت | حدود ۷۰۰–۸۰۰ کیلومتر بر ساعت |
| وزن تقریبی | حدود ۱۴۰۰–۱۵۰۰ کیلوگرم |
| کلاهک | انواع انفجاری، خوشه‌ای، نفوذگر (براساس ماموریت) |
| قابلیت هدایت | ترکیبی از INS، GPS، TERCOM و ارزیابی بصری/بازخورد |
| پلتفرم پرتاب | زیردریایی‌های موشک‌انداز و ناوهای سطحی |
| قابلیت‌های ویژه | تغییر هدف در پرواز (در مدل‌های مدرن)، هدایت دقیق، توان اجرای مأموریت‌های دوربرد |
| قیمت تقریبی هر فروند | در محدودهٔ حدودی یک میلیون تا ۱.۵ میلیون دلار (بسته به مدل) |
فناوری هدایت و دقت
تاماهاک از سامانه‌های متعدد هدایت استفاده می‌کند: ناوبری اینرسیایی (INS) برای حفظ مسیر، GPS برای تصحیح موقعیت، و TERCOM برای تطبیق مکان جغرافیایی با نقشه توپوگرافی. این تلفیق باعث می‌شود موشک در ارتفاع پایین پرواز کند و با انحراف محدود به هدف برخورد کند در حالی که از بسیاری از سامانه‌های راداری دور بماند.
توسعه و نسل‌های تاماهاک
توسعه اولیهٔ تاماهاک را آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز آغاز کرد. در دهه‌های بعد شرکت‌های مختلف تولید و توسعه را ادامه دادند و در نهایت شرکت راتئون (Raytheon) تولید گسترده را برعهده گرفت. مدل‌های جدیدتر مثل Block IV امکان تغییر هدف در حین پرواز و برقراری ارتباط با مراکز فرماندهی را فراهم کرده‌اند.
چرا تاماهاک در جنگ‌های مدرن تعیین‌کننده است؟
تاماهاک به فرماندهان نظامی اجازه می‌دهد بدون درگیری مستقیم نیروهای هوا-زمینی یا ورود گستردهٔ بمب‌افکن‌ها، اهداف حیاتی را از راه دور مورد حمله قرار دهند. این ویژگی، آن را به ابزاری مطلوب برای عملیات‌های دقیق و محدود تبدیل می‌کند که می‌توانند اثر راهبردی بزرگ و ریسک دیپلماتیک متفاوتی داشته باشند.
تحلیل کوتاه و نقاط قوت/ضعف
- نقاط قوت: برد بلند، دقت بالا، انعطاف‌پذیری در انواع کلاهک و پلتفرم‌های پرتاب.
- نقاط ضعف: نیاز به پشتیبانی لجستیکی، هزینه نسبتاً بالا، و محدودیت موجودی در ذخایر قابل انتقال.
جمع‌بندی و پیامدهای راهبردی
درخواست اوکراین برای تاماهاک‌ها و بحث‌های پیرامون احتمال استفاده از این موشک در برابر اهداف ایرانی، نشان می‌دهد که نقش موشک‌های کروز در جغرافیای امنیت جهانی افزایش یافته است. ارسال یا عدم ارسال این سلاح‌ها پیامدهای دیپلماتیک و نظامی آشکاری دارد و تصمیم‌دهندگان باید میان مزایای عملیاتی و خطرات تشدید تنش، توازن برقرار کنند.
همچنین بخوانید:
چرا گناهکاران آسوده‌تر به‌نظر می‌رسند؟
