قطعنامه ۲۲۳۱ چیست؟
قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ (۲۹ تیر ۱۳۹۴) به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید. این سند، توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را به رسمیت شناخت و تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرد. از آن زمان، این قطعنامه مبنای همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران با سایر کشورها قرار گرفت.
اهداف و اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱
- تأیید رسمی توافق هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵
- لغو تحریم‌های قبلی شورای امنیت علیه ایران
- اعمال محدودیت موقت بر برنامه‌های موشکی و تسلیحاتی ایران
- ایجاد سازوکار بازگشت تحریم‌ها (مکانیسم ماشه)
- تشویق کشورها به همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای با ایران
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه (Snapback Mechanism) یکی از مهم‌ترین بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ است. این سازوکار به کشورهای عضو برجام اجازه می‌دهد در صورت مشاهده عدم پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای، تحریم‌های لغوشده را به‌صورت خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد بازگردانند.
چگونه مکانیسم ماشه فعال می‌شود؟
- یکی از اعضای برجام ادعای نقض تعهدات از سوی ایران را مطرح می‌کند.
- شورای امنیت ظرف ۳۰ روز برای ادامه لغو تحریم‌ها تصمیم می‌گیرد.
- اگر قطعنامه جدیدی تصویب نشود، تحریم‌های گذشته به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
این بند عملاً «ابزار فشار» کشورهای غربی علیه ایران محسوب می‌شود و همواره موضوع اختلاف‌نظر در شورای امنیت بوده است.
مفاد کلیدی قطعنامه ۲۲۳۱
| بخش | توضیح |
|---|---|
| تأیید برجام | توافق هسته‌ای ایران با ۱+۵ از نظر حقوقی رسمیت یافت. |
| لغو تحریم‌های قبلی | تحریم‌های قطعنامه‌های ۱۶۹۶ تا ۱۹۲۹ ملغی شدند. |
| محدودیت تسلیحاتی | ممنوعیت خرید و فروش سلاح تا اکتبر ۲۰۲۰ برقرار بود. |
| محدودیت موشکی | محدودیت برنامه موشکی تا اکتبر ۲۰۲۳ ادامه داشت. |
| مکانیسم ماشه | بازگشت خودکار تحریم‌ها در صورت نقض توافق. |
پایان قطعنامه ۲۲۳۱ و واکنش‌ها
عباس عراقچی، معاون پیشین وزیر امور خارجه ایران، اخیراً اعلام کرد که این قطعنامه در ۲۶ مهرماه به‌صورت خودکار خاتمه می‌یابد. با پایان مهلت ده‌ساله، موضوع ایران از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود.
«پایان قطعنامه ۲۲۳۱، دستاوردی بزرگ برای دیپلماسی چندجانبه ایران است و با حمایت بیش از ۱۲۱ کشور جنبش عدم تعهد، مواضع ایران تثبیت شده است.»
وزارت امور خارجه روسیه نیز تأکید کرده است که پس از انقضای مهلت، تمامی مفاد این قطعنامه از جمله محدودیت‌های موشکی و تحریم‌های احتمالی به‌طور کامل خاتمه می‌یابد. در مقابل، تلاش سه کشور اروپایی برای احیای تحریم‌ها «بی‌نتیجه» باقی ماند.
نتیجه‌گیری
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، نقطه عطفی در مسیر دیپلماسی هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. این سند، در کنار برجام، نماد تعامل سازنده ایران با جامعه جهانی بود. با پایان یافتن مهلت آن، ایران وارد مرحله‌ای تازه از روابط بین‌المللی می‌شود که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر آینده اقتصادی و سیاسی کشور داشته باشد.
