اعتماد پایه بسیاری از روابط انسانی است، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دروغ گفتن رفتاری شایع است. افراد گاه برای پیشبرد منافع شخصی یا اجتناب از پیامدهای ناخوشایند، بی‌آنکه متوجه باشند، دروغ می‌گویند. با این حال، حتی ماهرترین دروغگوها نیز نمی‌توانند از زبان بدن خود فرار کنند. جو ناوارو، مأمور سابق واحد تحلیل رفتاری اف‌بی‌آی، معتقد است بدن انسان حقیقت را فاش می‌کند و می‌تواند کلید تشخیص فریب باشد.
چرا انسان‌ها دروغ می‌گویند؟
دروغ گفتن اغلب برای اجتناب از تنبیه، حفظ وجهه اجتماعی یا رسیدن به مزایای شخصی رخ می‌دهد. مطالعه‌ای در دانشگاه ماساچوست نشان داد که ۶۰ درصد بزرگسالان نمی‌توانند حتی ده دقیقه صحبت کنند بدون آنکه سه دروغ کوچک یا بزرگ بگویند. پژوهش‌های دیگر نیز نشان می‌دهد که کودکان تا چهار سالگی مفهوم فریب و دروغ را یاد می‌گیرند و این مهارت با گذر زمان رشد می‌کند.
با این حال، توانایی ما در تشخیص دروغ محدود است. انسان‌ها تنها در ۵۴ درصد موارد می‌توانند دروغ را درست شناسایی کنند. از این رو، توجه به نشانه‌های زبان بدن می‌تواند ابزار قدرتمندی برای تشخیص حقیقت باشد.
۵ نشانه زبان بدن که دروغگوها را لو می‌دهد
۱. دست‌کاری پوست یا ناخن‌جویدن
یکی از نخستین نشانه‌های دروغ، واکنش‌های فیزیولوژیک بدن است. فرد دروغ‌گو ممکن است ناخودآگاه پوست خود را بخاراند، ناخن‌ها را بجود یا صورتش را لمس کند. این رفتارها نشانه‌ای از اضطراب و استرس درونی هستند که ناشی از احساس گناه یا ترس از افشا شدن است. مطالعات عصب‌روان‌شناسی نشان می‌دهد که ماهیچه‌های صورت تحت کنترل کامل آگاهانه نیستند، بنابراین حرکات غیرارادی مانند انقباض سریع گوشه دهان یا بالا رفتن ناگهانی ابروها می‌تواند دروغ را لو دهد.
۲. فشردن لب‌ها و خشکی دهان
لب‌های فشرده نشانه تلاش برای پنهان کردن حقیقت است. دروغگوها به‌دلیل اضطراب و کاهش ترشح بزاق، احساس خشکی دهان پیدا می‌کنند و ممکن است مدام لب‌های خود را لیس بزنند یا بزاق قورت دهند. این رفتار ناخودآگاه توجه دیگران را جلب می‌کند و می‌تواند نشانه‌ای از فریب باشد.
۳. بی‌قراری و پنهان کردن شست‌ها
بی‌قراری و حرکات نامنظم بدن، مانند لمس بینی یا چشم، چرخاندن بدن به سمت دیگر یا پنهان کردن انگشت شست، از نشانه‌های استرس و ناامنی هستند. برخی افراد حتی اشیایی مانند فنجان یا گوشی را بین خود و مخاطب قرار می‌دهند تا ناخودآگاه از موقعیت ناراحت‌کننده فاصله بگیرند.
۴. اجتناب یا تمرکز بیش از حد در تماس چشمی
گرچه گریز از نگاه مستقیم همیشه نشانه دروغ نیست، اما ترکیب آن با سایر رفتارها می‌تواند قابل تفسیر باشد. برخی دروغگوها از نگاه مستقیم اجتناب می‌کنند تا حقیقت در نگاهشان خوانده نشود. برخی دیگر تلاش می‌کنند با خیره شدن غیرعادی، صداقت خود را ثابت کنند. حرکات سریع یا پرش‌دار چشم نیز اغلب نشان‌دهنده اضطراب است.
۵. استفاده از جملات طولانی و تکراری
دروغگوها معمولاً جملات طولانی و پیچیده به کار می‌برند تا شنونده را قانع کنند. پژوهش دانشگاه هاروارد این پدیده را اثر پینوکیو نامیده است. دروغگوها از عباراتی مانند «صادقانه بگویم» یا «به خدا قسم» استفاده می‌کنند تا صداقت خود را القا کنند و روایت خود را با جزئیات زمانی دقیق ارائه می‌دهند.
زبان بدن در فضای دیجیتال
الگوهای مشابه در فضای دیجیتال نیز دیده می‌شوند. مطالعه دانشگاه بریگام یانگ نشان داد کاربران هنگام دروغ‌گویی در پیام‌های آنلاین، قبل از ارسال پیام مکثی دارند، گویی ذهنشان برای ساختن دروغ به زمان بیشتری نیاز دارد. بنابراین دقت در لحن نوشتاری و زمان‌بندی پاسخ‌ها می‌تواند به تشخیص حقیقت کمک کند.
جمع‌بندی
اگرچه هیچ روش قطعی برای شناسایی دروغ وجود ندارد، اما توجه به زبان بدن، لحن گفتار و حرکات غیرارادی می‌تواند احتمال فریب خوردن را کاهش دهد. همان‌طور که جو ناوارو می‌گوید، بدن انسان همیشه حقیقت را می‌گوید؛ کافی است نشانه‌ها را به درستی بشناسیم و ترکیب آن‌ها را در نظر بگیریم.
همچنین بخوانید:
بیوگرافی سید علی مدنی‌زاده | استاد دانشگاه شریف و گزینه بحث‌برانگیز وزارت اقتصاد!
درگذشت سردار علیرضا افشار | چهره‌ای ماندگار از سپاه و مرد میدان دفاع مقدس
صعود تاریخی کیپ‌ورد به جام جهانی ۲۰۲۶ | کشوری کوچک با رویایی بزرگ
