تاریخچه و سازنده بنا
محمدتقی‌خان بافقی، که در سال ۱۱۶۱ ه.ق به حکمرانی یزد رسید، از بنیان‌گذاران خاندان خوانین یزد بود. او در دوران حکومت خود بناهای ارزشمندی چون مجموعه خان، بازارچه کاشیگری و حمام خان را احداث کرد. این حمام با هدف رفاه عمومی و رعایت اصول بهداشتی ساخته شد و در زمان خود از بهترین حمام‌های شهر محسوب می‌شد.
معماری و اجزای حمام خان
مساحت کلی بنای حمام خان یزد حدود ۱۱۷۰ مترمربع و زیربنای آن ۹۰۰ مترمربع است. فضاهای مختلفی در این بنا وجود دارد که هر کدام با دقت و هنر خاصی ساخته شده‌اند. از مهم‌ترین بخش‌های آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
| بخش | توضیح |
|---|---|
| گاوروتون | محلی برای شست‌وشوی لباس و آماده‌سازی آب گرم |
| شاه‌نشین | قسمتی مجلل ویژه افراد صاحب‌منصب و اشراف |
| خزینه | بخش اصلی استحمام و محل ذخیره آب گرم |
| سربینه | بخش ورودی با سکوهای نشیمن و رختکن |
طراحی سربینه و نورپردازی سنتی
سربینه حمام با گنبدی زیبا و طاق‌هایی چشم‌نواز پوشیده شده و روشنایی آن از طریق نورگیر مرکزی در گنبد تأمین می‌شود. این فضا در گذشته با نقاشی‌ها و طرح‌های رنگارنگی تزئین شده بود که بخشی از آن‌ها هنوز باقی است و جلوه‌ای تاریخی به حمام می‌دهد.
موقعیت و دسترسی
این بنای تاریخی در مجاورت میدان خان یزد و بازارچه کاشیگری قرار دارد. حمام خان از سه مسیر مختلف قابل دسترسی است که آن را به میدان خان، بازارچه کاشیگری و بافت مسکونی اطراف متصل می‌کند.
کاربری کنونی حمام خان
پس از گذشت سال‌ها و با مرمت و بازسازی‌های انجام‌شده، این بنا تغییر کاربری پیدا کرد و امروزه به عنوان چایخانه و رستوران سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بازدیدکنندگان می‌توانند ضمن تماشای معماری تاریخی بنا، از نوشیدنی‌ها و غذاهای محلی یزد نیز لذت ببرند.
ثبت ملی و اهمیت فرهنگی
حمام خان یزد به عنوان یکی از آثار ارزشمند معماری سنتی ایران، در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این مکان نه‌تنها بازتابی از ذوق و سلیقه ایرانی در معماری است، بلکه نمادی از زندگی اجتماعی، پاکیزگی و آیین‌های سنتی مردم یزد در گذشته محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
حمام خان یا گرمخانه نور، گنجینه‌ای تاریخی در دل بافت قدیم یزد است که اصالت و زیبایی معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارد. اگر به تاریخ و فرهنگ این شهر علاقه‌مند هستید، بازدید از این حمام را از دست ندهید.
همچنین بخوانید:
آرایش چشم گرانج | انتخابی جسورانه و شیک
