هپادها چهرهٔ جنگ‌های مدرن را تغییر داده‌اند: استقرار سریع، جمع‌آوری اطلاعات لحظه‌ای، هدایت از راه دور و هزینهٔ نگهداری پایین، باعث شده این سیستم‌ها به ابزاری چندمنظوره و مؤثر تبدیل شوند — اما همین ویژگی‌ها، پهپادها را به تهدیدی جدی برای نیروهای مجهز نیز بدل کرده است. در مقابل، طی سال‌های اخیر سامانه‌ها و راهکارهای گوناگونی برای مقابله با این تهدید توسعه یافته‌اند که یکی از برجسته‌ترین‌شان «سلاح‌های انرژی مستقیم» یا لیزری است.
پروژه‌های ضدپهپادی و ظهور سامانهٔ «آپولو»
بر پایه گزارش‌های بین‌المللی، وزارت دفاع آمریکا و دیگر نهادها روی پروژه‌هایی مانند Replicator 2 کار می‌کنند؛ اما دستاورد برجستهٔ اخیر، سامانهٔ لیزری Apollo ساخت شرکت استرالیایی Electro Optic Systems (EOS) است.
این سامانه در کلاس توان ۱۰۰ کیلووات طراحی شده و قابلیت ارتقا تا ۱۵۰ کیلووات دارد و ادعا می‌شود می‌تواند در هر شلیک تا ۲۰۰ پهپاد را از کار بیندازد — آن هم بدون نیاز به منبع برق خارجی دائمی.
ویژگی‌های کلیدی آپولو
توان پایه: ~۱۰۰ کیلووات (قابل ارتقا تا ۱۵۰ کیلووات)
برد مؤثر: حدود ۵ کیلومتر
نرخ حذف هدف: بین ۲۰ تا ۳۰ پهپاد در دقیقه (بسته به شرایط)
پوشش: ۳۶۰ درجه (قابلیت نصب روی پلتفرم‌های مختلف یا استقرار مستقل)
هدف‌گیری: دنبال‌گیری دقیق اهداف و نگه داشتن پرتو لیزر روی قسمت حیاتی پهپاد تا از کار افتادن در ۱–۲ ثانیه
چرا لیزرها مقرون‌به‌صرفه‌ترند؟
یکی از نقاط قوت لیزرها، هزینهٔ بسیار پایین «هزینه به ازای هربار شلیک» است. برای مثال:
هزینهٔ تقریباً ۱۰ سنت برای هر شلیک آپولو (برآورد سازنده)
مقایسه: شلیک سامانهٔ ضدپهپادی Gepard حدود ۶۰۰ دلار و نسخهٔ AHEAD تا ۱,۰۰۰ دلار هزینه دارد
موشک‌ها و راهکارهای تهاجمی‌پرهزینه نیز می‌توانند هزینه‌ای به مراتب بالاتر (صدهزار‌ها تا میلیون‌ها دلار) داشته باشند.
این تفاوت بزرگ هزینه، لیزرها را برای مقابله با حملات دسته‌جمعی پهپادها (swarm attacks) بسیار جذاب می‌کند.
عملکرد تاکتیکی و فنی؛ مزایا و محدودیت‌ها
مزایا
سرعت واکنش بسیار بالا: پرتو با سرعت نور حرکت می‌کند؛ تاخیر عمده مربوط به زمان شناسایی و نشانه‌گیری است.
مصرف مهمات صفر: تا زمانی که منبع انرژی فراهم باشد، امکان شلیک پیوسته وجود دارد.
دقت بالا: ترکیب پرتوها و دنبال‌سازی دقیق، موجب نهفتن انرژی بر روی هدف در بازهٔ کوتاه می‌شود.
قابلیت نصب روی پلتفرم‌ها: از سامانه‌های استقرار زمینی تا ناوها یا خودروهای همه‌جارو.
محدودیت‌ها و چالش‌ها
وابستگی به منبع انرژی: هرچند برخی نمونه‌ها بی‌نیاز از برق خارجی طراحی شده‌اند، اما در کل لیزرهای پرتوان نیازمند سامانهٔ تولید و مدیریت توان قوی‌اند.
تأثیر شرایط جوی: گردوغبار، باران، برف و حتی غبار معلق می‌تواند برد مؤثر و کارایی پرتو لیزر را کاهش دهد.
محدودیت برد نسبت به موشک‌ها: فعلاً برد مؤثر لیزرها معمولاً در محدوده چند کیلومتر است، درحالی‌که موشک‌های بلندبرد می‌توانند اهداف دورتر را درگیر کنند.
هوشمندسازی مقابله‌گرها: توسعه‌دهندگان پهپاد ممکن است با استفاده از پوشش‌های بازتابی یا تغییر تاکتیک، مقاومت بیشتری در برابر لیزرها ایجاد کنند.
دیگر بازیگران و رقابتِ جهانی
کشورهای مختلف نیز سامانه‌های لیزری خود را توسعه داده یا در حال آزمایش دارند:
بریتانیا: سامانه‌های RFDEW با هزینهٔ شلیک نزدیک به ۱۳ سنت برآورد شده‌اند.
آمریکا: لاکهید‌مارتین سامانه‌هایی در محدودهٔ ۳۰۰ کیلووات توسعه داده است.
اسرائیل: سامانهٔ مشهور «Iron Beam» که نمونهٔ عملیاتی آن اخیراً در میدان استفاده شده است.
چین، ژاپن، هند: پروژه‌ها و نمونه‌های ملی لیزری یا انرژی هدایت‌شده را در دست توسعه دارند.
این رقابت نشان می‌دهد که لیزرها نه تنها تکنولوژی‌ای نظامی نوظهور، بلکه تجاری و راهبردی نیز هستند و دولت‌ها برای دستیابی به برتری ضدپهپادی بر آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.
نتیجه‌گیری: آیندهٔ میدان نبرد
سامانه‌های لیزری ضدپهپاد مانند آپولو، به‌دلیل هزینهٔ پایین هر شلیک، سرعت واکنش بالا و امکان استقرار متنوع، می‌توانند تحول چشمگیری در دفاع هوایی کوتاه‌برد ایجاد کنند؛ خصوصاً در برابر حملات انبوه و ارزان‌قیمت پهپادی. با این حال، آن‌ها کامل نیستند: نیاز به زیرساخت‌های انرژی، حساسیت به شرایط محیطی و محدودیت برد، چالش‌هایی هستند که باید در طراحی‌های عملیاتی و شبکه‌های دفاعی مدرن مدنظر قرار گیرند.
در نهایت، به نظر می‌رسد ترکیبی از راهکارها — از لیزرهای دفاعی و سیستم‌های RF/مایکروویو تا سامانه‌های توپخانه‌ای و موشکی و جنگ الکترونیک — بهترین پاسخ به تهدیدهای پیچیدهٔ پهپادی خواهد بود. توسعهٔ فناوری و کاهش هزینه‌ها اما احتمالاً باعث خواهد شد لیزرها نقش محوری‌تر و گسترده‌تری در آیندهٔ میدان نبرد ایفا کنند.
