دسرهای سنتی ایرانی بخش مهمی از فرهنگ غذایی ما را تشکیل می‌دهند. این شیرینی‌ها نه‌تنها طعم لذیذ و خاطره‌انگیزی دارند، بلکه وابسته به آیین‌ها و مناسبت‌ها نیز هستند. در ادامه با معروف‌ترین دسرهای ایرانی آشنا می‌شویم: شله‌زرد، فرنی، حلوا، مسقطی، فالوده شیرازی و رنگینک.
شله‌زرد — طلای گلی سفره
شله‌زرد از شناخته‌شده‌ترین دسرهای ایرانی است که معمولاً در مراسم مذهبی، ماه رمضان و سومین روزهای مخصوص پخت نذری دیده می‌شود. پایهٔ آن برنج، شکر، گلاب و زعفران است؛ خلال بادام، خلال پسته و دارچین برای تزئین استفاده می‌شود.
مواد اصلی: برنج، شکر، زعفران، گلاب، کره یا روغن، خلال بادام/پسته.
طرز تهیهٔ مختصر: برنج را نرم می‌پزند تا له شود، سپس شکر اضافه می‌کنند تا غلیظ شود. در پایان زعفران و گلاب افزوده و با کره مخلوط می‌کنند. شله‌زرد باید با قوام نرم و رنگی طلایی باشد.
جایگاه فرهنگی: شله‌زرد نماد نذر، برکت و مهمان‌نوازی است و در اجتماعات بزرگ به‌وفور توزیع می‌شود.
فرنی — ساده، لطیف و آرام‌بخش
فرنی یکی از دسرهای محبوب برای کودکان و افراد بیمار است؛ به‌خاطر بافت نرم و هضم آسان. پایهٔ فرنی معمولاً آرد برنج یا نشاسته و شیر (یا آب) است و با شکر، گلاب و دارچین معطر می‌شود.
مواد اصلی: آرد برنج یا نشاسته، شیر یا آب، شکر، گلاب یا وانیل.
طرز تهیهٔ مختصر: آرد برنج را با شیر سرد مخلوط کرده و روی حرارت ملایم هم می‌زنند تا غلیظ شود. در انتها شکر و گلاب افزوده می‌شود. فرنی را می‌توان با کاکائو، هل یا تکه‌های میوه سرو کرد.
جایگاه فرهنگی: فرنی اغلب به‌عنوان غذای سبک در افطار یا برای بهبودی استفاده می‌شود و یادآور مهربانی مادران است.
حلوا — دسر آیینی و متنوع
یک خانوادهٔ بزرگ از دسرها، حلوا است که در مناسبت‌های مختلف ایرانی، از عزاداری تا جشن‌ها، حاضر می‌شود و با پایهٔ آرد یا آرد نخودچی و شکر ساخته شده و با روغن، زعفران، هل و گاهی مغزها طعیم‌دار می‌شود.
مواد اصلی: آرد (گندم یا نخودچی)، شکر، روغن یا کره، زعفران، گلاب؛ در برخی انواع خرما یا شیر اضافه می‌شود.
طرز تهیهٔ مختصر: آرد را در روغن تفت داده تا رنگ طلایی بگیرد، سپس شربت شکر را افزوده و هم می‌زنند تا حلوا یکدست و براق شود. افزودن مغزِ خردشده یا کنجد در پایان رایج است.
جایگاه فرهنگی: حلوا در مراسم خاکسپاری، تاسوعا و عاشورا و همچنین در جشن‌های شاد بسته به نوع ترکیبات استفاده می‌شود—نمادی از وحدت و یادآوری.
مسقطی — ژلهٔ سنتی و معطر
مسقطی یا پاستیل سنتی ایرانی، دسر ژلاتینیِ شیرین و معطری است که پایه‌اش از شکر یا شیره و نشاسته تهیه می‌شود. اغلب با گلاب، وانیل، پودر پسته یا خلال بادام تزیین می‌شود.
مواد اصلی: شکر یا شیره، نشاستهٔ گل، گلاب، پودر پسته یا نارگیل برای تزئین.
طرز تهیهٔ مختصر: شربت شکر را می‌جوشانند، سپس نشاسته را آرام داخل آن می‌ریزند و مرتبا هم می‌زنند تا شفاف و ژلاتینی شود؛ در پایان گلاب افزوده و داخل قالب سرد می‌کنند.
جایگاه فرهنگی: مسقطی در اکثر قنادی‌های سنتی عرضه می‌شود و به‌عنوان هدیه و پذیرایی در مهمانی‌ها مرسوم است.
فالوده شیرازی — خنکای رشته‌های یخی
فالوده شیرازی با رشته‌های نازک نشاسته‌ای و شربتِ ترش یا شیرین، یکی از خنک‌ترین دسرهای ایرانی است. این دسر قدمتی طولانی دارد و در تابستان‌های گرم، محبوبِ مردم است.
مواد اصلی: رشته‌های مخصوص فالوده (نشاسته)، شربت شکر یا شربت لیمو/آلبالو، آب‌لیمو، یخ، گلاب و گاهی زعفران.
طرز تهیهٔ مختصر: رشته‌های نشاسته را از طریق فشار دادن داخل آب جوش تهیه می‌کنند، سپس آنها را در آب یخ می‌گذارند تا ترد شوند و با شربت و گلاب سرو می‌کنند.
جایگاه فرهنگی: فالوده شیرازی یکی از سوغاتی‌های شهر شیراز است و اغلب در سفرها یا مراسم تابستانی سرو می‌شود.
رنگینک — شرقی، خرمایی و گردویی
رنگینک از خوراکی‌های خوش‌عطر و سنتی جنوب و جنوب‌غرب ایران است؛ ترکیبی از خرما، آرد، کره و گردو که با پودر پسته یا پودر قند تزئین می‌شود. این دسر خوش‌قوام معمولاً در ماه رمضان و مهمانی‌ها محبوب است.
مواد اصلی: خرما، گردو خردشده، آرد تفت‌داده (یا آرد نخودچی)، کره یا روغن، پودر پسته/پودر قند برای تزئین.
طرز تهیهٔ مختصر: خرما را خرد و با کمی روغن یا کره نرم می‌کنند، سپس گردو را مخلوط کرده و داخل خمیر آردی یا آرد تفت‌داده می‌پیچند و سرو می‌کنند.
جایگاه فرهنگی: رنگینک دسر پرانرژی برای روزهای روزه‌داری و سفره‌های پذیرایی است و حس سنتیِ مهمان‌نوازی را منتقل می‌کند.
