وقتی رضاشاه در یکی از مهمانی‌ها به باغ وکیل‌آباد نظر دوخت، حاج حسین ملک با یک پاسخ کوتاه و هوشمندانه دست طمع شاه را کوتاه کرد: «قربان، اینجا وقف زوار امام رضاست!» همان باغ بعدها به مردم هدیه شد؛ نمادی از درایت، سخاوت و مردمی‌بودن واقف بزرگی که امروز نامش با وقف گره خورده است.
بزرگ‌ترین واقف معاصر ایران
حاج حسین ملک نه‌تنها ثروتمندترین مرد عصر خود بود، بلکه میلیاردها تومان از دارایی‌اش را وقف امور عام‌المنفعه کرد. بیش از ۶۳ هزار هکتار زمین و املاک او به مردم، آستان قدس رضوی و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی رسید. همین اقدامات باعث شد لقب بزرگ‌ترین واقف معاصر ایران برای همیشه در تاریخ کنار نام او ثبت شود.
دغدغه فرهنگ
آنچه حاج حسین ملک را از بسیاری دیگر متمایز می‌کند، نگاه فرهنگی اوست. تحصیلات در حوزه و مدرسه‌های تهران، تسلط به زبان‌های فارسی، عربی و فرانسه و علاقه عمیق به میراث ایران، او را به واقفی فرهنگ‌ساز تبدیل کرد. کتابخانه و موزه ملی ملک، از مهم‌ترین یادگارهای اوست که امروز هم یکی از غنی‌ترین مراکز فرهنگی کشور به شمار می‌آید.
حساب به دینار، بخشش به خروار
ملک با وجود سخاوت بی‌پایان، مردی حسابگر بود. وجب‌به‌وجب املاک و دارایی‌هایش را می‌شناخت و اجازه سوءاستفاده به کسی نمی‌داد. در معاملات دقیق بود، اما به همان اندازه بخشنده؛ مصداق روشن جمله‌ای که درباره‌اش گفته‌اند: «حساب به دینار، بخشش به خروار.»
دینداری و انصاف در معامله
او حساسیت ویژه‌ای نسبت به حلال و حرام داشت. هیچ‌گاه ربا یا نارضایتی طرف معامله در کارش نبود. روایت‌ها نشان می‌دهد که حتی وقتی امکان خرید یک نسخه خطی را نداشت، با رضایت صاحب اثر، هزینه بازنویسی آن را پرداخت می‌کرد تا فرهنگ ایران غنی‌تر شود.
سخاوت بی‌انتها
برای حاج حسین، ثروت یک فرصت شخصی نبود، بلکه ابزاری برای رشد دیگران محسوب می‌شد. از کمک به تحصیل کودکان بی‌بضاعت گرفته تا وقف زمین برای فرهنگیان و حتی مشاوره اقتصادی به مردم، همه نشان می‌دهد که او دغدغه ارتقای جامعه را داشت.
مردمی و مهمان‌نواز
خانه‌اش همیشه به روی آشنا و غریبه باز بود. اهل تجمل نبود اما سفره‌ای گسترده داشت تا هر مهمانی احساس احترام و صمیمیت کند. همین منش اخلاقی او را محبوب مردم کرد.
درایت در برابر قدرت
پاسخ هوشمندانه‌اش به رضاشاه یا ماجرای پاره‌کردن یکی از دو تمبر کمیاب دنیا برای افزایش ارزش دیگری، نشانه‌ای از هوش و شم سیاسی و اقتصادی اوست؛ خصیصه‌ای که در کنار بخشندگی، شخصیت او را ماندگار کرد.
میراثی که هنوز زنده است
حاج حسین ملک پس از ۱۰۱ سال زندگی در سال ۱۳۵۱ درگذشت، اما بیش از پنج دهه است که سازمان موقوفات ملک همچنان به فعالیت‌های فرهنگی، عمرانی و اجتماعی ادامه می‌دهد. سایه سخاوت او هنوز بر سر مردم گسترده است؛ یادگاری از مردی که ثروت را به سرمایه‌ای جاویدان برای ایران و ایرانی بدل کرد.
همچنین بخوانید:چرا ایران سرشار از امامزاده است اما عربستان نه؟
