تاریخچه مدرسه ژاندارک در قلب تهران
مدرسه ژاندارک یکی از تاریخی‌ترین و اثرگذارترین مدارس دخترانه تهران است که نام آن با تحولات آموزشی و فرهنگی ایران گره خورده است. بسیاری از بانوان سرشناس کشور، از جمله فرح دیبا، رویا نونهالی، لیلی رشیدی و لیلا حاتمی دوران تحصیل خود را در این مدرسه گذرانده‌اند. به همین دلیل، مدرسه ژاندارک نه تنها یک مرکز آموزشی، بلکه بخشی مهم از حافظه تاریخی و فرهنگی پایتخت به شمار می‌رود. در ادامه با درهم‌آباد همراه باشید تا نگاهی جامع به تاریخچه، فارغ‌التحصیلان مشهور، معماری و سرنوشت این مدرسه بیندازیم.
آغاز مدارس نوین در ایران
در سال‌های پس از شکست‌های ایران از روسیه و امضای قراردادهای ترکمانچای و گلستان، جامعه ایرانی بیش از پیش با نیاز به آموزش‌های نوین روبه‌رو شد. نخستین مدارس به سبک جدید، توسط مبلغان خارجی تأسیس شد. برای مثال، کشیش آمریکایی «پرکینز» اولین مدرسه پسرانه و سپس دخترانه را در ارومیه بنا کرد. کمی بعد، «اوژن بوره» کشیش فرانسوی نیز مدرسه‌ای در تبریز گشود که حتی ناصرالدین شاه در دوره ولیعهدی مدتی در آن تحصیل کرد.
این روند باعث شد تا در دوران قاجار مدارس نوینی مانند دارالفنون، رشدیه و شوکتیه در ایران ایجاد شوند. در همین مسیر، سرانجام نوبت به تأسیس مدرسه‌ای دخترانه در تهران رسید که بعدها به نام ژاندارک شهرت یافت.
تأسیس مدرسه ژاندارک
مدرسه ژاندارک در سال ۱۲۷۲ خورشیدی توسط راهبه‌های فرانسوی و با نام «سن ژوزف» آغاز به کار کرد. این مدرسه در زمین‌های نصرالله‌خان مشیرالدوله ساخته شد و بعدها در دوران پهلوی اول، با طراحی نیکلای مارکوف، معمار برجسته روسی، ساختمانی جدید و باشکوه برای آن احداث گردید. معماری مدرسه تلفیقی از سنت ایرانی و سبک اروپایی است و قوس‌ها، کاشی‌کاری‌ها و تزئینات آجری نمایی منحصربه‌فرد به بنا بخشیده‌اند.
فهرست دروس و برنامه آموزشی
مدرسه ژاندارک شامل دو بخش ابتدایی و متوسطه بود. دانش‌آموزان دروس فارسی، ریاضیات، تاریخ، جغرافیا، فیزیک، شیمی، زبان فرانسه و حتی هنرهایی مانند خیاطی و تدبیر منزل را می‌آموختند. یکی از ویژگی‌های مهم این مدرسه، آموزش هم‌زمان دروس به زبان فارسی و فرانسه بود که فارغ‌التحصیلان را برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های معتبر جهان آماده می‌کرد.
فارغ‌التحصیلان مشهور
بسیاری از زنان سرشناس ایران از مدرسه ژاندارک فارغ‌التحصیل شدند. برخی از آنان عبارت‌اند از:
فرح دیبا (پهلوی): همسر آخرین شاه ایران
رویا نونهالی: بازیگر شناخته‌شده تئاتر و سینما
لیلا حاتمی: بازیگر محبوب و دختر علی حاتمی
لیلی رشیدی: بازیگر و دختر داوود رشیدی
ملکه ملک‌زاده: باستان‌شناس و سکه‌شناس
فخرعظمی ارغون: روزنامه‌نگار و شاعر، مادر سیمین بهبهانی
این چهره‌ها نشان می‌دهند که مدرسه ژاندارک نقش پررنگی در پرورش زنان فرهیخته و اثرگذار ایران داشته است.
سرنوشت مدرسه پس از انقلاب
پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، مدرسه ژاندارک به تملک وزارت آموزش‌وپرورش درآمد. در ابتدا به مدرسه راهنمایی دخترانه «سمیه» تغییر کاربری داد و بعدها به دبیرستان پسرانه تبدیل شد. در حالی که کلیسای ژاندارک، بنای تاریخی مجاور مدرسه، همچنان به فعالیت مذهبی خود ادامه می‌دهد.
یادگاری‌های کوچه ژاندارک
یکی از جاذبه‌های قدیمی این محله، فروشگاه لوازم‌التحریر و نقاشی در خیابان منوچهری بود که سال‌ها هم‌نشین مدرسه ژاندارک بود. این مغازه تا مدت‌ها فعال بود اما در نهایت تعطیل شد و اکنون تنها خاطره‌ای از آن باقی مانده است.
جمع‌بندی
مدرسه ژاندارک نه فقط یک مرکز آموزشی، بلکه نمادی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی ایران در دوره مدرن به شمار می‌آید. حضور چهره‌های فرهنگی و سیاسی مهم در میان فارغ‌التحصیلان آن، اهمیت این مدرسه را دوچندان کرده است. امروز ساختمان مدرسه همچنان پابرجاست و بخشی از هویت تاریخی تهران محسوب می‌شود. درهم‌آباد در بررسی‌های فرهنگی خود، این مدرسه را یکی از مهم‌ترین یادگارهای معماری و آموزشی پایتخت معرفی می‌کند که ارزش آن فراتر از یک بنای تاریخی است.
