گیاه شفلرا (یا شلفرا) که به نام «گیاه چتری» هم شناخته می‌شود، یک گیاه همیشه‌سبزِ آپارتمانی با ظاهری زیبا و نگهداری نسبتاً آسان است. در این راهنما انواع رایج، نیازهای محیطی، روش‌های قلمه‌زنی و خوابانیدن، مشکلات شایع و روش‌های درمان را به زبان ساده و کاربردی توضیح داده‌ایم.
معرفی کوتاه و انواع شفلرا
شفلرا از خانوادهٔ گیاهان استوایی است و بیش از ۲۰ گونه دارد. دو گونهٔ پرکاربرد در آپارتمان‌ها:
- Schefflera actinophylla — برگ‌های لوزی‌شکل و بزرگ (تا ۱۵ سانتی‌متر).
- Schefflera arboricola — گونهٔ کوچک‌تر با برگچه‌های ۵–۸ سانتی‌متری؛ مناسب برای گلدان و فضای داخل خانه.
چرا شفلرا را نگهداری کنیم؟
این گیاه خطرآفرینی کمتری از لحاظ افت حشرات دارد، ظاهری شکیل دارد و فضای داخلی را زیباتر می‌کند. مناسب برای فضاهای روشن بدون تابش مستقیم آفتاب و ایده‌آل برای علاقه‌مندان مبتدی.
شرایط ایده‌آل رشد (در یک نگاه)
| نیاز | مقدار / توضیحات |
|---|---|
| نور | نور روشن غیرمستقیم؛ دور از تابش مستقیم آفتاب شدید |
| دما | ۱۸–۲۷ °C (دمای متوسط تا گرم مطلوب است) |
| آبیاری | خوب آب دهید، سپس اجازه دهید سطح خاک اندکی خشک شود؛ از آب‌دادن مداوم جلوگیری کنید |
| رطوبت | ۴۰–۵۰٪؛ در هوای خشک از مرطوب‌کن استفاده کنید یا با غبارپاشی برگ‌ها را مرطوب نگه دارید |
| خاک | خاک سبک، زهکش‌دار؛ ترکیب پوست درخت، پرلیت و پیت ماس مناسب است |
| کود | هر ماه یک بار محلول کود کامل رقیق در فصل رشد |
مراقبت روزمره و نکات عملی
نور و قرارگیری
شفلرا نور روشن اما غیرمستقیم را دوست دارد. قرار دادن گلدان کنار پنجره‌ای که نور فیلتر شده دریافت می‌کند، مناسب است. اگر ساقه‌ها کشیده شدند و فاصله برگ‌ها زیاد شد، گیاه به نور بیشتری نیاز دارد.
آبیاری و رطوبت
آبیاری عمیق انجام دهید تا آب از زیرگلدانی خارج شود، سپس اجازه دهید سطح خاک ۲–۳ سانتی‌متر خشک شود. برگ‌های زرد معمولاً نشانهٔ آبیاری بیش از حد است؛ برگ‌های شل و آویزان ممکن است کم‌آبی را نشان دهند.
دما و حفاظت از سرما
دمای کمتر از ۱۵ درجه و جریان هوای سرد می‌تواند باعث ریزش برگ شود؛ گیاه را از پنجره‌های سرد و وزش مستقیم باد دور نگه دارید.
کوددهی و تعویض گلدان
در فصل‌های بهار و تابستان ماهی یک بار با کود محلول مخصوص گیاهان آپارتمانی تغذیه کنید. هر ۱–۲ سال یکبار (بخصوص در بهار) گلدان را عوض کنید و از خاک تازه و زهکش‌دار استفاده نمایید.
تکثیر شفلرا — سه روش کاربردی
شفلرا را می‌توان به سه روش تکثیر کرد: قلمه ساقه، خوابانیدن و کشت بذر. در ادامه هر روش با جزئیات آورده شده است.
۱ — قلمهٔ ساقه (ساده و پرکاربرد)
- شاخه‌ای سالم و جوان (۸–۲۰ سانتی‌متر) انتخاب کنید.
- حدود ۲–۳ سانتی‌متر پایین‌تر از یک جوانه، برش مایل یا شکاف سطحی ایجاد کنید (میان پوست و چوب).
- در صورت دسترسی، از هورمون ریشه‌زایی استفاده کنید تا ریشه‌زنی سریعتر شود.
- محل برش را با خزه مرطوب بپوشانید و با پلاستیک محکم ببندید (روش پانسمان مرطوب).
- پس از ۴۰–۶۰ روز ریشه‌ها تشکیل می‌شوند؛ سپس قلمه را جدا و در گلدان جدید بکارید.
۲ — خوابانیدن (برای شاخه‌های متصل به گیاه مادر)
ساقه‌ای را تا نزدیکی خاک خم کنید و قسمتی از آن را در خاک یا پیت ماس قرار دهید؛ می‌توانید آن را با سنگ کوچک یا گیره نگه دارید. مزیت خوابانیدن این است که شاخه از مواد غذایی گیاه مادر بهره می‌برد تا ریشه‌زنی کامل شود. بعد از ریشه‌دار شدن، شاخه را جدا و منتقل کنید.
۳ — تکثیر از طریق بذر
برخی واریته‌ها تنها از طریق بذر قابل تکثیرند. برای جوانه‌زنی بهتر بذرها نیاز به تیمار گرمایی به مدت حدود ۳ هفته است (دماهای تدریجی ۱۸→۲۳→۲۹ °C در هر هفته). حتی بدون تیمار حدود ۶۷٪ بذرها جوانه می‌زنند، اما تیمار شانس جوانه‌زنی را افزایش می‌دهد.
عیب‌یابی: مشکلات شایع و راه‌حل‌ها
زخم‌های پنبه‌ای یا آفات سفید (پودرک‌مانند)
علت: شپشک آردآلود یا آفات دیگر. درمان: سمپاشی با حشره‌کش نفوذی هر دو هفته تا رفع علائم یا پاک‌سازی با الکل ایزوپروپیل روی پنبه.
برگ‌های چسبناک و حشرات سبز
آفات مکنده مثل شته یا زنجرک؛ سمپاشی یا استفاده از حشره‌کش جذبی توصیه می‌شود.
پژمردگی و برگ‌های آویزان
معمولاً کم‌آبی؛ گلدان را در لگن آب قرار دهید تا رطوبت به ریشه برسد. سپس آبیاری منظم و غبارپاشی را ادامه دهید.
زرد شدن برگ‌ها
می‌تواند ناشی از آبیاری زیاد، کمبود عناصر یا نور نامناسب باشد. ابتدا زهکشی و میزان آبیاری را بررسی کنید و در صورت نیاز تغذیهٔ مصنوعی هر دو هفته یکبار انجام دهید.
لکه‌های قهوه‌ای یا زیر برگ‌ها
ممکن است ناشی از قارچ یا آفت باشد؛ سطح زیرین برگ‌ها را سمپاشی کنید و پس از ۴۸ ساعت لکه‌ها را با برس نرم پاک نمایید.
نکات ایمنی: سمی بودن شفلرا
گیاه شفلرا حاوی کلسیم اکسالات است و برای کودکان و حیوانات خانگی سمی می‌باشد. تماس یا بلعیدن برگ‌ها می‌تواند موجب سوزش دهان، تورم، تهوع یا اسهال شود. بنابراین گلدان را در دسترس کودکان و حیوانات قرار ندهید.
راهنمای سریع: چک‌لیست نگهداری
- نور: روشن، غیرمستقیم.
- آبیاری: عمیق ولی با فاصلهٔ بین آبیاری‌ها.
- رطوبت: ۴۰–۵۰٪؛ غبارپاشی در هوای خشک.
- کود: هر ماه در فصل رشد.
- تعویض گلدان: هر ۱–۲ سال یکبار.
- قلمه‌زنی: بهار یا تابستان برای بهترین نتیجه.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. چرا برگ‌های جدید کوچک می‌آیند؟
معمولاً ناشی از کمبود نور یا عناصر غذایی؛ گلدان را به مکان روشن‌تر منتقل کنید و تغذیه را بررسی کنید.
۲. چگونه گیاه را براق نگه دارم؟
هفته‌ای یکبار برگ‌ها را با پارچه مرطوب تمیز کنید؛ از مواد براق‌کننده شیمیایی زیاد استفاده نکنید (حداکثر ماهی یکبار).
۳. آیا شفلرا مناسب برای دفتر کار است؟
بله؛ به شرطی که نور غیرمستقیم کافی و رطوبت مناسب در محیط فراهم باشد.
