مکانیسم ماشه چیست؟ و فعال شدن آن چه پیامد هایی برای ایران دارد؟
در درهم‌آباد می‌خوانید: مکانیسم ماشه یا همان بازگشت خودکار تحریم‌ها، یکی از حساس‌ترین بندهای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که به کشورهای عضو توافق این امکان را می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، همه تحریم‌های لغوشده سازمان ملل به طور خودکار بازگردند.
مکانیسم ماشه چگونه عمل می‌کند؟
مکانیسم ماشه در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام تعریف شده و فرآیند آن چنین است:
اگر یکی از اعضای برجام ادعا کند ایران تعهداتش را نقض کرده، شکایت خود را به کمیسیون مشترک ارائه می‌دهد.
کمیسیون ۱۵ روز فرصت دارد موضوع را بررسی کند؛ در صورت حل نشدن، پرونده به وزیران خارجه ارجاع می‌شود.
پس از مجموعاً ۳۵ روز، اگر اختلاف باقی ماند، کشور شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت بکشاند.
شورای امنیت ظرف ۳۰ روز باید درباره ادامه تعلیق تحریم‌ها تصمیم بگیرد. اما اگر حتی یکی از اعضای دائم (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه یا بریتانیا) مخالفت کند، تحریم‌ها بدون رأی‌گیری جدید بازمی‌گردند.
این همان دلیلی است که به این سازوکار لقب مکانیسم ماشه داده‌اند؛ چراکه به محض کشیده شدن ماشه، تحریم‌ها به صورت خودکار فعال می‌شوند.
مکانیسم ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵) چارچوب حقوقی اجرای برجام را تعیین کرد و همزمان امکان بازگشت تحریم‌ها را پیش‌بینی نمود. در بندهای ۱۱ و ۱۲ این قطعنامه، سازوکار ماشه به رسمیت شناخته شد.
به موجب این قطعنامه:
شش قطعنامه پیشین شورای امنیت علیه ایران لغو شدند.
اما در صورت نقض تعهدات، همه آن تحریم‌ها بدون نیاز به اجماع دوباره بازمی‌گردند.
این بندها برای طرف‌های غربی حکم ضمانت اجرایی داشت؛ اما برای ایران نقطه ضعف بزرگی محسوب می‌شد، چراکه کوچک‌ترین اختلاف می‌تواند همه تحریم‌ها را بازگرداند.
پیامدهای فعال شدن مکانیسم ماشه برای ایران
اگر این سازوکار رسماً فعال شود:
همه تحریم‌های شورای امنیت از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ بازمی‌گردند.
ایران دوباره ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار می‌گیرد که می‌تواند راه را برای اقدامات تنبیهی و حتی نظامی باز کند.
تحریم‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی و فناوری مجدداً اعمال خواهند شد.
موقعیت اقتصادی ایران، که هم‌اکنون نیز در شرایط بحرانی قرار دارد، بیش از پیش تحت فشار قرار می‌گیرد.
از نظر سیاسی، ایران در انزوای بی‌سابقه‌ای قرار می‌گیرد و احتمال کاهش حمایت‌های چین و روسیه نیز وجود دارد، زیرا تصمیم در این سازوکار از طریق وتو یک‌جانبه قابل تغییر است.
نتیجه‌گیری درهم‌آباد
مکانیسم ماشه در اصل ضمانتی بود برای حفظ تعهدات ایران در برجام؛ اما اکنون، با افزایش تنش‌های منطقه‌ای و حملات اخیر اسرائیل، فعال شدن این سازوکار می‌تواند ایران را به نقطه آغازین بازگرداند؛ جایی که تحریم‌های گسترده، فشار اقتصادی و تهدید نظامی همزمان بر کشور سایه انداختند.
