الماس دریای نور؛ جواهر گمشده خزانه صفویان
در درهم‌آباد می‌خوانید: الماس دریای نور با وزنی بین ۱۷۵ تا ۱۹۵ قیراط، یکی از بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین الماس‌های صورتی جهان است. این الماس خواهرخوانده‌ی کوه نور به شمار می‌رود اما برخلاف آن، همچنان در ایران باقی مانده و امروز در موزه جواهرات ملی بانک مرکزی ایران در تهران نگهداری می‌شود.
نام دریای نور، به معنی «دریای روشنایی»، برای اولین بار در زمان نادرشاه افشار بر این الماس گذاشته شد. از همان دوران، این جواهر نه تنها نماد ثروت و قدرت شاهان ایران بود بلکه به یکی از معروف‌ترین جواهرات سلطنتی جهان نیز تبدیل شد.
شش افسانه و واقعیت درباره دریای نور
۱. روایت نخست: دریای نور از نظر زیبایی یکتا و بی‌نظیر است
🔹 واقعیت: دریای نور از نادرترین الماس‌های صورتی جهان است و به دلیل رنگ، اندازه و شفافیتش جایگاه ویژه‌ای در میان جواهرات تاریخی دارد. جواهرشناسان آن را یکی از برترین نمونه‌های الماس صورتی می‌دانند.
۲. روایت دوم: دریای نور و کوه نور یک سنگ واحد بودند
🔹 واقعیت: برخی مورخان بر این باورند که کوه نور و دریای نور از یک الماس بزرگ منشعب شدند. با این حال بررسی‌های جواهرشناسان نشان می‌دهد که این دو سنگ از نظر ترکیب و تراش با هم تفاوت‌هایی دارند و احتمالاً از ابتدا دو الماس مجزا بوده‌اند.
۳. روایت سوم: دریای نور از معادن کولار هند به دست آمد
🔹 واقعیت: مشابه کوه نور، محل دقیق کشف دریای نور مشخص نیست. اما باور عمومی این است که این الماس نیز از رسوبات رودخانه‌ای جنوب هند به دست آمده و بعدها به خزانه مغول‌های هند راه یافته است.
۴. روایت چهارم: دریای نور همیشه در ایران بوده است
🔹 واقعیت: این باور درست نیست. دریای نور در ابتدا در خزانه مغول‌های هند قرار داشت و پس از لشکرکشی نادرشاه به دهلی در سال ۱۷۳۹ میلادی به همراه کوه نور و تخت طاووس به ایران آورده شد. پس از مرگ نادرشاه، این الماس سال‌ها میان جانشینان او دست‌به‌دست شد تا سرانجام در زمان قاجار به عنوان جواهر سلطنتی ایران تثبیت شد.
۵. روایت پنجم: دریای نور به عنوان چشم سلطنتی شاهان ایران استفاده می‌شد
🔹 واقعیت: شاهان قاجار، به‌ویژه ناصرالدین‌شاه، علاقه زیادی به نمایش جواهرات داشتند. روایت‌هایی وجود دارد که دریای نور گاهی روی بازوبند یا کلاه سلطنتی شاهان نصب می‌شد، اما همیشه بخشی از خزانه سلطنتی ایران باقی ماند و هرگز از کشور خارج نشد.
۶. روایت ششم: دریای نور خواهر آرام و باوفای کوه نور است
🔹 واقعیت: این تعبیر شاعرانه در منابع معاصر استفاده می‌شود. کوه نور به بریتانیا رفت و امروز در تاج سلطنتی قرار دارد، اما دریای نور همچنان در ایران است. همین تقابل باعث شد پژوهشگران آن دو را به «دو خواهر جداناشده» تشبیه کنند که سرنوشت متفاوتی یافتند.
دریای نور؛ از دهلی تا تهران
پس از انتقال این الماس به ایران توسط نادرشاه، دریای نور بارها در تاریخ پر فراز و نشیب ایران نقش‌آفرین شد. در دوران قاجار، روی برخی از اسناد حکومتی حتی مهر دریای نور ثبت شده است. امروز این الماس به عنوان نماد جواهرات ملی ایران در موزه بانک مرکزی قرار دارد و همچنان یکی از گرانبهاترین جواهرات دنیا به شمار می‌رود.
نتیجه‌گیری درهم‌آباد
دریای نور نه تنها یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های صورتی جهان است، بلکه به دلیل باقی ماندن در ایران، بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی کشور محسوب می‌شود. شش روایت افسانه‌ای و واقعیت‌های تاریخی نشان می‌دهند که این الماس، برخلاف کوه نور، سرنوشت آرام‌تری داشت و همچنان در قلب ایرانیان می‌درخشد.
