پایان دلار؟ چرا دلار آمریکا در جهان در حال تضعیف است
در درهم‌آباد می‌خوانید: دلار آمریکا که دهه‌ها به‌عنوان ارز غالب جهان شناخته می‌شد، اکنون با چالش‌های جدی روبه‌رو است. در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، این ارز بدترین عملکرد خود را در پنجاه سال اخیر تجربه کرد و همین امر بحث‌های گسترده‌ای درباره آینده سلطه دلار در اقتصاد جهانی به راه انداخته است. برخی اقتصاددانان این روند را نشانه‌ای از «آغاز پایان دلار» می‌دانند، در حالی‌که گروهی دیگر همچنان به ماندگاری جایگاه آن باور دارند.
کاهش ارزش دلار و شاخص‌های اقتصادی
بر اساس داده‌های فدرال رزرو، دلار آمریکا در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵ حدود ۱۱ درصد از ارزش خود را در برابر ارزهای اصلی جهان از دست داد. شاخص دلار که ارزش آن را در مقایسه با یورو، ین، پوند استرلینگ، دلار کانادا، کرون سوئد و فرانک سوئیس می‌سنجد، افتی کم‌سابقه را ثبت کرده است.
این کاهش هم‌زمان با رویدادهای مهمی رخ داده است:
کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان
خروج سرمایه‌های خارجی از بازار اوراق خزانه‌داری آمریکا
انتقاد از استفاده ابزاری دولت آمریکا از دلار در تحریم‌های ژئوپولیتیک
نقش سیاست‌های ترامپ در تضعیف دلار
یکی از عوامل اصلی نگرانی، سیاست‌های اقتصادی دونالد ترامپ است. او با اعمال تعرفه‌های سنگین وارداتی، تهدید به برکناری رئیس فدرال رزرو و فشار برای کاهش نرخ بهره، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران را افزایش داده است.
برخی کارشناسان معتقدند ترامپ عمداً به‌دنبال تضعیف دلار است. چرا؟ چون دلار قوی باعث گران‌تر شدن کالاهای آمریکایی در بازار جهانی و افزایش واردات می‌شود. تضعیف دلار می‌تواند صادرات را رقابتی‌تر کند و رشد صنعت داخلی را تقویت نماید.
روند «غیردلاری‌سازی» (De-Dollarization)
در سال‌های اخیر، کشورهای عضو بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) و برخی دیگر از اقتصادهای نوظهور تلاش کرده‌اند وابستگی خود به دلار را کاهش دهند.
سهم دلار در ذخایر جهانی از بیش از ۷۰ درصد در ابتدای دهه ۲۰۰۰ به حدود ۵۷ درصد در ۲۰۲۵ رسیده است.
سهم یوان چین در ذخایر جهانی طی یک دهه دو برابر شده، هرچند هنوز تنها ۲ درصد است.
طلا سهم بیشتری در ذخایر بانک‌های مرکزی به دست آورده و به حدود ۹ درصد رسیده است.
برخی کشورها مانند روسیه، مبادلات نفتی را با ارزهای محلی انجام می‌دهند.
اعتماد سرمایه‌گذاران و بازارهای جهانی
سرمایه‌گذاران خارجی از اوراق قرضه و سهام آمریکا خارج شده‌اند. طبق گزارش گلدمن ساکس، تنها بین مارس و آوریل ۲۰۲۵ حدود ۶۳ میلیارد دلار از سهام شرکت‌های آمریکایی توسط خارجی‌ها فروخته شد. این نشانه‌ای جدی از کاهش اعتماد به اقتصاد آمریکا است.
آیا دلار سقوط می‌کند یا همچنان پادشاه باقی می‌ماند؟
با وجود همه این تحولات، بسیاری از اقتصاددانان باور دارند سلطه دلار به‌این‌زودی پایان نمی‌یابد. دلیل آن روشن است:
هنوز هیچ ارز دیگری (حتی یوان چین یا یورو) توانایی جایگزینی کامل دلار را ندارد.
شبکه مالی جهانی سوئیفت، بیشتر معاملات را با دلار انجام می‌دهد.
بسیاری از کشورها در زمان بحران‌های اقتصادی همچنان به دلار پناه می‌برند.
به بیان دیگر، سلطه دلار شاید در حال فرسایش باشد، اما همچنان ستون اصلی نظام مالی جهان باقی مانده است.
دیدگاه مخالفان و موافقان
موافقان پایان سلطه دلار: معتقدند رشد بریکس، افزایش ذخایر طلا، و سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی آمریکا به‌مرور دلار را از تخت سلطنت پایین می‌کشد.
مخالفان این دیدگاه: می‌گویند ضعف ساختاری سایر ارزها و نبود جایگزین نقدشونده، دلار را برای دهه‌ها به‌عنوان ارز غالب حفظ خواهد کرد.
نتیجه‌گیری درهم‌آباد
مسئله اصلی این است که آیا جهان به‌سمت نظم مالی چندارزی حرکت می‌کند یا همچنان زیر سایه دلار باقی خواهد ماند. واقعیت آن است که حتی اگر دلار بخشی از سلطه خود را از دست بدهد، باز هم به‌عنوان ارز مرجع در بازارهای جهانی نقش‌آفرینی خواهد کرد.
