در درهم آباد میخوانید ، صحیفۀ سجادیه، میراث عرفانی و الهی امام سجاد علیه‌السلام، سرشار از معارف بلند توحیدی است. در این کتاب شریف، امام (ع) علاوه بر ارتباط با خداوند، به جلوه‌های آفرینش نیز می‌پردازد و نقش فرشتگان در نظام هستی را یادآور می‌شود. یکی از زیباترین فرازها، دعای سوم است که در آن امام (ع) به توصیف مأموریت فرشتگان در مدیریت باران، ابر، رعد و برق، باد و کوه‌ها اشاره می‌کند. این فراز بیانگر نگاه ژرف توحیدی به طبیعت و هماهنگی آن با دستگاه ملکوتی جهان است.
متن فراز
امام سجاد علیه‌السلام در این دعا چنین می‌فرماید:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی خُزَّانِ الْمَطَرِ وَ زَوَاجِرِ السَّحَابِ وَ الَّذِی بِصَوْتِ زَجْرِهِ یُسْمَعُ زَجَلُ الرُّعُودِ، وَ إِذَا سَبَحَتْ بِهِ حَفِیفَةُ السَّحَابِ الْتمَعَتْ صَوَاعِقُ الْبُرُوقِ وَ مُشَیِّعِی الثَّلْجِ وَ الْبَرَدِ، وَ الْهَابِطِینَ مَعَ قَطْرِ الْمَطَرِ إِذَا نَزَلَ، وَ الْقُوَّامِ عَلَی خَزَائِنِ الرِّیَاحِ، وَ الْمُوَکَّلِینَ بِالْجِبَالِ فَلَا تَزُولُ وَ الَّذِینَ عَرَّفْتَهُمْ مَثَاقِیلَ الْمِیَاهِ، وَ کَیْلَ مَا تَحْوِیهِ لَوَاعِجُ الْأَمْطَارِ وَ عَوَالِجُهَا.
شرح و تحلیل
۱. فرشتگانِ خزانه‌دار باران
امام (ع) نخست از «خُزّان المطر» یاد می‌کند؛ فرشتگانی که مأمور تقسیم و فرود آمدن باران‌اند. این اشاره، یادآور آیه قرآن است:
«وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْکَنَّاهُ فِی الْأَرْضِ…» (مؤمنون/۱۸)
باران نه بی‌حساب، بلکه «بقدر» و اندازه‌گیری شده فرو می‌بارد.
۲. حرکت‌دهندگان ابر و صدای رعد
عبارت «زواجر السحاب» فرشتگانی را توصیف می‌کند که ابرها را می‌رانند. در ادامه از فرشته‌ای یاد می‌شود که با صدای او غرش رعد شنیده می‌شود. این همان حقیقتی است که قرآن نیز بدان اشاره دارد:
«وَ یُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلَائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ» (رعد/۱۳).
۳. برق، صاعقه، برف و تگرگ
در ادامه امام (ع) به برق‌ها، صاعقه‌ها، برف و تگرگ می‌پردازد و آن‌ها را نیز تحت تدبیر فرشتگان معرفی می‌کند. این دیدگاه نشان می‌دهد که حتی پدیده‌های به ظاهر طبیعی و ناگهانی، در نظامی الهی و حساب‌شده جریان دارند.
۴. فرشتگان هم‌سفر با قطرات باران
یکی از زیباترین بخش‌ها، اشاره به فرشتگانی است که همراه قطرات باران فرود می‌آیند. این تعبیر، جلوه‌ای شاعرانه و عارفانه دارد و نشان‌دهنده حضور معنوی ملائکه در کوچک‌ترین جزئیات طبیعت است.
۵. خزائن بادها و نگهبانان کوه‌ها
امام (ع) سپس از فرشتگان موکّل بر بادها و کوه‌ها یاد می‌کند. قرآن کریم نیز بارها از باد به عنوان «بشارت‌دهنده باران» یا «عذاب‌آورنده» سخن گفته است (روم/۴۶، فرقان/۴۸). همچنین کوه‌ها در نگاه قرآن، همچون «میخ‌هایی» هستند که زمین را استوار نگاه می‌دارند (نبأ/۷).
۶. فرشتگان آگاه به وزن آب‌ها
در پایان، امام (ع) از فرشتگانی سخن می‌گوید که وزن آب‌ها و میزان باران‌های سیل‌آسا و رگبارهای سنگین را می‌دانند. این تصویر، یادآور دقت و نظم شگفت‌انگیز طبیعت است که امروزه در علم هواشناسی و چرخه آب کشف شده است.
پیوند با علوم طبیعی امروز
امروزه می‌دانیم که باران نتیجه تبخیر آب‌ها، تراکم بخار در ابرها و بارش بر اثر سردی هواست. رعد، برق و صاعقه نیز حاصل تخلیه الکتریکی میان ابر و زمین است. با این حال، در نگاه دینی این نظم طبیعی، تنها بعد مادی ندارد، بلکه ملائکه به عنوان مجریان فرمان الهی در پس پرده آن فعالیت دارند. به تعبیر دیگر، قوانین طبیعت همان سنت‌های الهی‌اند و فرشتگان، کارگزاران اجرای این سنت‌ها.
نتیجه‌گیری
فراز سوم از دعای صحیفۀ سجادیه، جلوه‌ای زیبا از هم‌نشینی عرفان و علم است. امام سجاد علیه‌السلام با زبان دعا، انسان را متوجه می‌سازد که:
هیچ پدیده‌ای در طبیعت بی‌حساب و بی‌نظم نیست.
فرشتگان مأموران الهی در اجرای نظام خلقت‌اند.
حتی قطره‌ای باران، غرش رعد و وزش بادی کوچک نیز تحت تدبیر خداوند و ملائکه اوست.
این نگاه، انسان را به توحید، شکرگزاری و تواضع در برابر عظمت آفرینش فرا می‌خواند و می‌آموزد که جهان طبیعت تنها ظاهر مادی ندارد، بلکه باطنی ملکوتی و قدسی نیز در آن جاری است.
همچنین بخوانید:دشمن‌شناسی و سنت‌های الهی در آیات ۶ تا ۱۳ سوره رعد
