شهادت امام حسن مجتبی(ع) در سال ۵۰ هجری قمری، از حوادث تأثیرگذار تاریخ اسلام است. ایشان بنا به وصیت خویش، قرار بود در جوار جد بزرگوارشان، پیامبر اکرم(ص)، دفن شوند؛ اما مخالفت شدید عایشه و مروان بن حکم و همراهی بنی‌امیه مانع از تحقق این وصیت شد. در این میان، برخی منابع شیعی به صراحت از «تیرباران تابوت» حضرت سخن گفته‌اند. این مقاله درصدد بررسی مستندات تاریخی این واقعه در منابع شیعی و سنی است.
۱. مخالفت با دفن امام حسن(ع) در جوار پیامبر(ص)
بسیاری از مورخان، چه شیعه و چه اهل‌سنت، نقل کرده‌اند که هنگام تشییع جنازه امام حسن(ع)، گروهی به رهبری عایشه و مروان مانع از دفن پیکر ایشان در کنار قبر پیامبر(ص) شدند.
طبری در تاریخ الامم و الملوک به درگیری لفظی و مانع‌تراشی مروان اشاره دارد.
ابن‌اثیر در الکامل فی التاریخ می‌نویسد: بنی‌امیه نپذیرفتند امام حسن(ع) کنار پیامبر دفن شود.
ابن سعد در طبقات نیز از حضور عایشه و مخالفت او گزارش کرده است.
این بخش، از اتفاقات مشترک در گزارش‌های تاریخی است.
همچنین بخوانید:جای پای زینب؛ تجربه زنانه پیاده‌روی اربعین در بستر هویت شیعی و جامعه معاصر
۲. گزارش‌های مربوط به تیراندازی
در بخش دوم، منابع شیعی تصریح کرده‌اند که علاوه بر ممانعت، جنازه حضرت نیز آماج تیر قرار گرفت.
ابن شهرآشوب (م. ۵۸۸ق) در مناقب آل ابی‌طالب می‌نویسد:
«و رموا بالنبال جنازته حتی سل منها سبعون نبلا.»
یعنی: «جنازه آن حضرت را با تیر زدند تا هفتاد تیر از پیکر مطهر بیرون کشیدند.»عمادالدین طبری (قرن ۶ق) در کامل بهایی آورده است:
«عایشه کمان از مروان خواست و تیر بر جنازه حسن انداخت.»
وی در فضائل اهل‌البیت نیز تأکید دارد که عایشه سوار بر استر شد و با یاری مروان، بر ضد تشییع امام اقدام کرد.
تحفه الابرار، از عدم توبه عایشه پس از جمل دلیل آورده و یکی از نشانه‌های آن را امر به تیراندازی بر جنازه امام حسن(ع) می‌داند.
انیس المؤمنین حموی (قرن ۱۱ق) می‌نویسد:
«مروان و بنی‌امیه سلاح پوشیدند و عایشه سوار بر استر آمد و تیر و سنگ بسیار به سوی جنازه امام حسن(ع) پرتاب شد.»
۳. سکوت منابع اهل‌سنت
برخلاف منابع شیعی، بیشتر مورخان اهل‌سنت تنها به «ممانعت» اشاره کرده و از موضوع تیراندازی سخنی به میان نیاورده‌اند. به نظر می‌رسد علت این سکوت، جایگاه ویژه عایشه و تلاش برای کاستن از شدت اقدام امویان بوده است.
۴. تحلیل واقعه
با توجه به وصیت امام حسن(ع) مبنی بر پرهیز از خونریزی، روشن است که یاران امام حسین(ع) آغازگر درگیری نبوده‌اند. بنابراین، تیراندازی به سوی جنازه، تنها از جانب مخالفان صورت گرفته است. همچنین طبیعی است که برخی مورخان اهل‌سنت به دلیل حساسیت‌های سیاسی و مذهبی، از ذکر این حادثه خودداری کرده باشند.
نتیجه‌گیری
بررسی منابع تاریخی نشان می‌دهد:
اصل ممانعت از دفن امام حسن(ع) در کنار پیامبر(ص) نزد شیعه و سنی متفق‌علیه است.
تیرباران تابوت در منابع معتبر شیعه (ابن شهرآشوب، عمادالدین طبری و …) به‌صراحت ذکر شده است.
سکوت منابع اهل‌سنت را می‌توان ناشی از جایگاه شخصیت‌های دخیل در ماجرا دانست.
بنابراین، واقعه تیراندازی به تابوت امام حسن(ع) از نگاه منابع شیعه یک حقیقت تاریخی است که مظلومیت مضاعف سبط اکبر پیامبر(ص) را آشکار می‌سازد.
همچنین بخوانید:حکم شرعی معاملات آتی (فیوچرز) و قراردادهای مبتنی بر پیش‌بینی نوسانات قیمت دارایی‌ها
