در درهم آباد میخوانید ، پاسخ آیت‌الله العظمی سیستانی به این استفتاء، بر یکی از مسائل مهم فقهی در زمینه حضانت و ولایت بر کودک یتیم تأکید دارد. خلاصه و تحلیل فقهی آن به این شکل است:
پرسش:
کودکی که پدر و جد پدری ندارد، ولایت و حضانت او با چه کسی است؟
آیا طایفه مادری مثل دایی و پدربزرگ مادری حق دارند یا عمو (برادر پدر)؟
پاسخ آیت‌الله سیستانی:
«هیچ‌کدام (نه طایفه مادری و نه عمو) حق ولایت ندارند.
باید به حاکم شرع مراجعه شود.
و اگر دسترسی به حاکم شرع نبود، عدول مؤمنین (مؤمنان عادل) می‌توانند در حدود مصلحت یتیم دخالت کنند.»
تحلیل فقهی پاسخ:
اصل ولایت:
در فقه شیعه، ولایت بر کودک ابتدا با پدر و سپس با جد پدری است.
اگر هر دو نباشند، ولایت به بستگان منتقل نمی‌شود، بلکه به حاکم شرع (مجتهد جامع‌الشرایط یا نماینده او) واگذار می‌شود.
نقش بستگان مادری و عمو:
هیچ‌یک از بستگان – چه مادری (مانند دایی و پدربزرگ مادری) و چه پدری (مانند عمو) – بدون اجازه حاکم شرع، ولایت شرعی ندارند.
در صورت نبود حاکم شرع:
اگر دسترسی به حاکم شرع امکان‌پذیر نباشد، عدول مؤمنین (افراد مؤمن، آگاه و مورد اعتماد) می‌توانند برای مصلحت کودک تصمیم‌گیری کنند.
این دخالت هم محدود به رفع نیازهای ضروری کودک و جلوگیری از تضییع حقوق اوست، نه ولایت به معنای گسترده آن.
نتیجه:
هیچ فردی تنها به دلیل نسبت فامیلی، ولایت قانونی یا شرعی بر کودک یتیم (فاقد پدر و جد پدری) ندارد.
مرجع تصمیم‌گیری، حاکم شرع است و در نبود او، تنها مؤمنان عادل می‌توانند در چارچوب مصلحت کودک اقدام کنند.
همچنین بخوانید:چرا خداوند در سوره حمد از خودش کمک می‌خواهد؟!
