یکی از نکات قابل توجه در سوره مبارکه حمد، آیاتی مانند
در درهم آباد میخوانید ، «ایاک نعبد و ایاک نستعین» و «اهدنا الصراط المستقیم» است.
این سؤال پیش می‌آید: اگر این سوره، کلام خداست، پس چرا خداوند در آن، خودش را می‌ستاید و از خودش یاری و هدایت می‌خواهد؟ آیا این نوعی گفت‌وگوی عجیب و بی‌مفهوم از سوی خدا با خودش نیست؟
در پاسخ باید گفت:
ازجمله اهداف اصلی قرآن، هدایت بشر و آموزش شیوه‌ی درست بندگی خداوند است. به همین دلیل، بخشی از آن، آداب پرستش و دعاکردن را آموزش می‌دهد.
اما چگونه خداوند این مفاهیم بلند را به بندگان خود یاد می‌دهد؟ با استفاده از زبان و لحن بندگان.
در مثالی ساده:
فرض کنید معلمی می‌خواهد به دانش‌آموزان احترام‌گذاشتن به معلم را آموزش دهد. او ممکن است چنین بگوید:
«وقتی من وارد کلاس شدم، از جا بلند شوید، به من سلام کنید، اجازه بگیرید، و در پایان کلاس بگویید: خانم معلم خسته نباشید!»
این معلم، با آنکه مخاطب جمله خودش نیست، عمداً خود را در جایگاه دانش‌آموز می‌گذارد تا دقیقاً لحن و رفتار مورد انتظار را به آنان بیاموزد.
مثال دیگر: فرمانده‌ای که می‌خواهد به سربازان، نحوه‌ی احترام نظامی را یاد بدهد. او می‌گوید:
«باید بگویید: سلام فرمانده! اطاعت فرمانده!»
درحالی‌که این جمله‌ها ظاهراً خطاب به خود فرمانده‌اند، اما درواقع شیوه‌ی صحیح رفتار و گفتار را آموزش می‌دهند.
قرآن هم چنین است.
گرچه کلام خداوند است، اما چون برای تعلیم بندگان نازل شده، در برخی بخش‌ها زبان و لحن بندگان را به کار می‌گیرد؛ تا به ما بیاموزد چگونه با خدای خود سخن بگوییم.
بنابراین، آیات سوره حمد نه‌تنها حاوی مضمون ستایش خداوند و درخواست هدایت است، بلکه شیوه صحیح ارتباط و عبادت را نیز به ما آموزش می‌دهد.
نتیجه‌گیری:
آیاتی چون
«ایاک نعبد و ایاک نستعین»
و
«اهدنا الصراط المستقیم»
نه‌تنها دعای بندگان هستند، بلکه زبان تعلیم خداوند به بندگان نیز هستند؛ تا بدانند چگونه او را بخوانند و چگونه از او یاری بخواهند.
✨ این سبک بیانی، نشانه‌ای از رأفت خداوند است که خود، بندگی و دعا را به ما آموخته است.
همچنین بخوانید:پاسخ آیت‌الله سیستانی به استفتائی درباره «جهر و اخفات در نماز»
