در درهم آباد میخوانید ، در طلیعه قرن چهاردهم هجری، مردی پا به عرصه وجود نهاد که از همان نوجوانی نشانه‌های بزرگی در گفتار و کردار او هویدا بود. آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حق‌شناس تهرانی، فقیه، مفسر، استاد اخلاق، و عارفی سلوک‌پیشه بود که در طول دهه‌ها اقامت در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، ملجأ و مرشد نسل‌هایی از طلاب و مؤمنان شد. این مقاله در درهم آباد نگاهی دارد به
زندگی، شخصیت علمی و اخلاقی و میراث معنوی این عالم ربانی:
۱. زندگینامه و تحصیلات
آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حق‌شناس در سال ۱۳۲۰ قمری (برابر با حدود ۱۲۸۱ شمسی) در تهران متولد شد. پدرش مرحوم حاج شیخ محمدباقر، از روحانیان متدیّن و بااخلاص شهر تهران بود که زمینه‌های رشد دینی فرزند را فراهم کرد.
ایشان تحصیلات حوزوی خود را از حوزه تهران آغاز نمود و سپس به قم هجرت کرد. در حوزه علمیه قم از محضر اساتید برجسته‌ای همچون آیت‌الله العظمی حجت کوه‌کمره‌ای، آیت‌الله خوانساری، و آیت‌الله بروجردی بهره‌مند شد. پس از آن برای تکمیل تحصیلات خود به نجف اشرف مشرف شد و در محضر بزرگانی چون آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله میرزا آقا قمی به تحصیل پرداخت.
۲. بازگشت به تهران و اقامت در جوار حضرت عبدالعظیم(ع)
پس از سال‌ها تحصیل و تهذیب، به دستور برخی از اساتیدش، از جمله مرحوم آیت‌الله قمی، به تهران بازگشت تا هم در میدان تعلیم و تربیت شاگردان وارد شود و هم به ارشاد و راهنمایی مردم بپردازد.
وی مسجد بازارچۀ نایب در نزدیکی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) را به عنوان پایگاه خود برگزید و تا پایان عمر در این مکان به اقامه نماز، تدریس، وعظ، و هدایت نفوس پرداخت.
۳. شخصیت علمی و عرفانی
آیت‌الله حق‌شناس، فقیهی ژرف‌اندیش بود که هم در اصول و فقه تبحر داشت و هم در تفسیر قرآن، حدیث، اخلاق و عرفان صاحب‌نظر بود. از ویژگی‌های بارز او، پیوند وثیق میان شریعت و طریقت بود؛ او هیچ‌گاه عرفان را جدا از فقه نمی‌دانست و بر سلوکی پایبند بود که از شریعت الهی خارج نشود.
او خود را در ظاهر یک «روحانی ساده» معرفی می‌کرد اما در واقع، عارفی بود که اهل خلوت، سکوت، و مراقبت‌های نفسانی سخت بود و بسیاری از سلوک‌پیشگان معاصر، وی را واسطه سیر و سلوک الی‌الله می‌دانستند.
۴. استاد اخلاق و مربی نفوس
کلاس‌های اخلاق ایشان، که شب‌های چهارشنبه در مدرسه مروی و دیگر ایام در حرم حضرت عبدالعظیم(ع) برگزار می‌شد، محل تربیت صدها نفر از طلاب و جوانان بود. سخنرانی‌های اخلاقی ایشان، ساده، بی‌تکلف، ولی عمیق و دگرگون‌کننده بود.
تأکید او بر رعایت تقوا، ترک غیبت، مراقبه، محاسبه نفس، و نماز اول وقت، چنان نافذ بود که بسیاری از افراد با یک‌بار حضور در جلسات او، مسیر زندگی‌شان دگرگون می‌شد.
۵. شاگردان و تأثیرگذاری معنوی
از میان شاگردان ایشان می‌توان به چهره‌های برجسته‌ای اشاره کرد که بعدها خود، مربی اخلاق و اساتید حوزه شدند؛ از جمله:
آیت‌الله محمدباقر تحریری
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری
و بسیاری دیگر از اهل علم، وعظ و فرهنگ
نفوذ معنوی ایشان فراتر از حلقه شاگردان بود و بسیاری از اهل دل و عامه مردم، با وجود سواد حوزوی اندک، دل‌سپرده سیرت و نصایح او بودند.
۶. جایگاه اجتماعی و دینی
حق‌شناس در زمانه‌ای زندگی می‌کرد که تهران درگیر تحولات سیاسی و فرهنگی بسیاری بود، اما او همچون فانوسی در تاریکی، چراغی بود برای دل‌های خسته و سرگردان. مردم جنوب تهران او را پدری دلسوز می‌دانستند و حتی در امور معیشتی، خانوادگی و اجتماعی، از مشورت و دعای خیر او بهره‌مند می‌شدند.
۷. وفات و میراث ماندگار
این عالم ربانی پس از عمری خدمت به دین و تربیت نسل‌ها، در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۸۶ شمسی دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهرش در جوار حضرت عبدالعظیم(ع) ـ همان حریمی که عمر خود را وقف خدمت به آن کرد ـ به خاک سپرده شد.
کتاب‌ها و گفتارهای به جا مانده از او در قالب آثار مکتوب یا صوتی، همچنان الهام‌بخش طالبان سیر و سلوک و شاگردان طریق هدایت است.
جمع‌بندی
آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حق‌شناس نمونه‌ای کم‌نظیر از پیوند دانش، اخلاق، عرفان و خدمت اجتماعی بود. حیات او حجتی بود بر اینکه هنوز هم می‌توان در لباس روحانیت، عارفانه زیست و بی‌ادعا، نسل‌هایی را به سمت خدا هدایت کرد. اگرچه امروز در میان ما نیست، اما تربیت‌یافتگان مکتب او، همچنان پیام‌آور نور و اخلاق‌اند.
همچنین بخوانید:میراثی شفابخش؛ نگاهی به موقوفات درمانی آستان قدس رضوی
