تربیت فرزند یکی از مهم‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین مسئولیت‌هایی است که والدین بر عهده دارند. طبیعی است که هر پدر و مادری دیدگاه خاص خود را در مورد روش‌های صحیح تربیتی داشته باشد.
اما زمانی که این دیدگاه‌ها با یکدیگر تضاد پیدا کنند، ممکن است به اختلافات جدی تبدیل شده و نه تنها آرامش خانه را بر هم بزنند، بلکه تاثیرات منفی بر رشد روانی کودک بگذارند.
چرا اختلاف در تربیت فرزند طبیعی است؟
والدین از پیش‌زمینه‌های خانوادگی، فرهنگی و تجربی متفاوتی می‌آیند. هر یک از آن‌ها ممکن است الگوهای رفتاری متفاوتی در دوران کودکی تجربه کرده باشند که روی دیدگاه امروزشان درباره تربیت اثر گذاشته است. این تفاوت‌ها منجر به اختلاف‌نظر در موضوعاتی مانند نظم و انضباط، تشویق و تنبیه، زمان استفاده از تکنولوژی و غیره می‌شود.
پیامدهای حل‌نشده اختلافات تربیتی بر کودک
زمانی که والدین در برابر کودک، با هم درگیر می‌شوند یا پیام‌های متناقض می‌فرستند، کودک دچار سردرگمی، اضطراب و گاهی سوء‌استفاده از وضعیت می‌شود. این تعارضات مداوم می‌توانند اعتماد به نفس کودک را کاهش داده و رشد اجتماعی و هیجانی او را مختل کنند.
ریشه اختلافات تربیتی بین والدین
بر اساس روانشناسی رشد، چهار سبک اصلی فرزندپروری وجود دارد: مقتدرانه، مستبدانه، آسان‌گیر و بی‌تفاوت. اگر یکی از والدین مقتدر باشد (مهربان ولی قانون‌مدار) و دیگری آسان‌گیر، تعارض حتمی است. شناخت سبک‌ها و تفاوت‌ها نخستین گام برای هم‌راستاسازی تربیت است.
تأثیر فرهنگ، خانواده و تجربیات کودکی والدین
باورهای هر فرد درباره تربیت، ریشه در تجربیات کودکی او دارد. مثلا اگر مادری در خانواده‌ای رشد کرده که تنبیه بدنی رایج بوده، ممکن است این شیوه را پذیرفته باشد؛ در حالی که پدری که با تشویق و گفت‌وگو بزرگ شده، کاملاً مخالف این رفتار است.
باورهای ناهماهنگ درباره “تربیت درست”
برخی والدین فکر می‌کنند “سخت‌گیری” نشانه تربیت درست است؛ برخی دیگر باور دارند “آزادی” باعث رشد اعتمادبه‌نفس می‌شود. این تعارض در باورها می‌تواند به برخوردهای مکرر در تصمیمات روزمره منجر شود.
چطور بدون تنش با اختلافات تربیتی برخورد کنیم؟
مهم‌ترین مهارت برای حل اختلافات، گوش‌دادن فعال و گفت‌وگوی بدون پیش‌داوری است. به‌جای اینکه بگویید “تو اشتباه می‌کنی” بگویید: “من نگرانم که این روش ممکنه نتیجه‌ی معکوس بده. بیاییم باهم بررسی کنیم.”
پیدا کردن نقاط اشتراک و ارزش‌های مشترک
اکثر والدین هدف مشترکی دارند: پرورش فرزندی سالم، شاد و مستقل. تمرکز روی این هدف مشترک به جای اختلاف‌ها، زمینه همکاری را تقویت می‌کند.
تفکیک مسائل تربیتی از اختلافات زناشویی
برخی اختلافات به ظاهر تربیتی، ریشه در مشکلات عمیق‌تر رابطه‌ای دارند. مهم است که والدین یاد بگیرند دعواهای شخصی را وارد تربیت فرزند نکنند.
استفاده از روش “تصمیم مشترک والدین”
قبل از تصمیم‌گیری درباره موضوعات حساس (مثل مدرسه، تنبیه، تفریح)، بهتر است والدین به توافق برسند و تصمیم نهایی را باهم اتخاذ کنند. ارائه پیام واحد به کودک، انسجام خانوادگی را تقویت می‌کند.
راهکارهای عملی برای هماهنگی بیشتر در تربیت فرزند
داشتن یک لیست کوتاه و شفاف از قوانین خانه که هر دو والد آن را تایید کرده‌اند، راه را برای تربیت هماهنگ هموار می‌کند. مثلا زمان خواب، نحوه استفاده از موبایل یا وظایف کودک.
ایجاد جلسات خانوادگی کوتاه هفتگی
اختصاص زمانی برای صحبت درباره رفتار کودک، پیشرفت‌ها، نگرانی‌ها و برنامه‌ریزی‌های آینده به صورت مشترک، به بهبود ارتباط و کاهش تنش کمک می‌کند.
تقسیم نقش‌ها به شکل عادلانه در تربیت
گاهی یکی از والدین مسئولیت تربیت را بیشتر به عهده می‌گیرد و دیگری منفعل باقی می‌ماند. تقسیم منطقی وظایف (مثل آموزش مسئولیت‌پذیری، پیگیری درس، تفریح) مانع بروز سوءتفاهم می‌شود.
استفاده از جملات “من فکر می‌کنم…” به‌جای سرزنش
استفاده از زبان غیرتهاجمی مثل “من حس می‌کنم این روش بهش استرس می‌ده” به جای “تو همیشه با بچه بد رفتاری می‌کنی”، گفت‌وگو را سازنده‌تر می‌کند.
نقش آموزش و مشاوره در کاهش اختلافات تربیتی
شرکت در دوره‌های آموزشی فرزندپروری یا مطالعه کتاب‌های معتبر به والدین کمک می‌کند تا بر اساس اصول علمی، تصمیم‌گیری کنند و بر تفاوت‌های شخصی غلبه نمایند.
مشاوره با روانشناس خانواده یا تربیتی
در صورت بروز اختلافات شدید، مراجعه به مشاور متخصص می‌تواند فضای گفتگو را باز کرده و کمک کند تا ریشه اختلاف‌ها شناسایی و برطرف شود.
مطالعه منابع معتبر و تصمیم‌گیری آگاهانه
استفاده از منابع علمی به‌جای اتکا به باورهای سنتی یا توصیه‌های غیرکارشناسی، به والدین کمک می‌کند تا تربیتی آگاهانه و مبتنی بر نیازهای واقعی کودک داشته باشند.
نتیجه‌گیری
فرزندان در محیطی شکوفا می‌شوند که والدین با یکدیگر هماهنگ باشند، حتی اگر کاملاً هم‌عقیده نباشند. وحدت در تصمیم‌گیری، اعتماد کودک را افزایش می‌دهد و زمینه‌ساز رشد سالم روانی او می‌شود.
اختلاف تربیتی نباید مانع رشد کودک شود
اختلاف در تربیت نباید به مانعی برای رشد کودک تبدیل شود. با گفت‌وگوی سازنده، احترام متقابل و تصمیمات مشترک، می‌توان محیطی امن، هماهنگ و سرشار از آرامش برای فرزند فراهم کرد. همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله چرا گفت‌وگوهای خانوادگی در عصر موبایل در حال نابودی است را هم مطالعه کنید.
