بیشتر والدین نمی‌دانند وقتی فرزندشان را با دیگران مقایسه می‌کنند، چه صدمه بزرگی به او می‌زنند. مقایسه کردن نه‌تنها اعتماد به نفس کودک را از بین می‌برد، بلکه خودباوری او را برای همیشه متزلزل می‌کند.
در این مقاله یاد می‌گیریم چطور از این اشتباه رایج دوری کنیم و شخصیت محکم‌تری برای فرزندمان بسازیم.
چرا والدین کودکان خود را با دیگران مقایسه می‌کنند؟
بسیاری از والدین با نیت پیشرفت فرزندشان، او را با دیگران مقایسه می‌کنند. فکر می‌کنند این مقایسه، انگیزه‌ای برای بهتر شدن خواهد بود.
مثلاً می‌گویند: «ببین پسرخالت چقدر خوش‌خط می‌نویسه، تو هم یاد بگیر.»
فشارهای اجتماعی و فرهنگ رقابت
جامعه امروز رقابتی‌تر از قبل شده. والدین زیر فشار مقایسه‌های فامیل، مدرسه و شبکه‌های اجتماعی هستند.
همین باعث می‌شود به‌جای دیدن پیشرفت فردی کودک، مدام او را با معیارهای بیرونی بسنجند.
مقایسه کردن کودک با دیگران چه آسیبی به شخصیت او می‌زند؟
وقتی کودک دائم در معرض مقایسه قرار می‌گیرد، به‌تدریج باور می‌کند که «من کافی نیستم.» این حس می‌تواند ریشه خیلی از مشکلات روانی در بزرگسالی شود.
شکل‌گیری باور «من همیشه کم‌ترم»
مقایسه مداوم باعث می‌شود کودک یاد بگیرد ارزش او وابسته به بهتر بودن از دیگران است.
در نتیجه هر وقت کسی از او جلو زد، حس شکست و بی‌ارزشی می‌کند.
کاهش اعتماد به نفس کودک؛ اولین قربانی مقایسه‌های اشتباه
وقتی یک کودک بارها شنیده که دیگران از او بهترند، جرأت امتحان کردن چیزهای جدید را از دست می‌دهد.
حتی اگر در کاری استعداد داشته باشد، چون می‌ترسد دوباره «کم بیاورد»، به سراغش نمی‌رود.
چرا مقایسه کردن قاتل اعتماد به نفس است؟
اعتماد به نفس یعنی فرد بتواند بدون مقایسه با دیگران، ارزش خود را حس کند.
اما مقایسه‌کردن این حس را از بین می‌برد. کودک دیگر روی پای خودش نمی‌ایستد، بلکه مدام دنبال تأیید بیرونی می‌گردد.
تأثیر مقایسه بر خودباوری کودک و آینده او
کودکی که همیشه مقایسه شده، در بزرگسالی نیز دست به انتخاب‌هایی می‌زند که بیشتر برای راضی کردن دیگران است، نه خودش.
ممکن است رشته تحصیلی، شغل یا حتی همسرش را فقط برای جلب توجه و تأیید والدین و اطرافیان انتخاب کند.
آیا مقایسه کردن کودک را از رویاهایش دور می‌کند؟
بله. کودک یاد می‌گیرد به‌جای شنیدن صدای قلب خودش، مدام گوش به زنگ است ببیند دیگران چه می‌گویند.
این یعنی رویاهای واقعی‌اش سرکوب می‌شوند.
نشانه‌های کودکی که دائم با دیگران مقایسه شده است
چنین کودکانی اغلب از جمع فاصله می‌گیرند.
آنها دوست ندارند در مهمانی‌ها یا کلاس‌های گروهی دیده شوند، چون می‌ترسند دوباره مقایسه شوند و سرزنش بشنوند.
دائم خود را با دیگران سنجیدن
چنین کودکانی مدام خودشان را با هم‌کلاسی‌ها و دوستان‌شان مقایسه می‌کنند.
هر موفقیتی برایشان کافی نیست، مگر از بقیه جلوتر باشند.
مقایسه مثبت و مقایسه منفی؛ آیا اصلاً مقایسه خوب داریم؟
تفاوت الگو دادن با مقایسه کردن: والدین باید به جای مقایسه مستقیم، الگوهای مثبت به کودک معرفی کنند. مثلاً بگویند: «دیدی دوستت چقدر تمرین کرد و موفق شد؟ تو هم اگه تمرین کنی، می‌تونی پیشرفت کنی.»
نه اینکه بگویند: «تو چرا مثل اون نیستی؟»
مقایسه مثبت چطور باید باشد؟: اگر هم می‌خواهید مقایسه کنید، روی «فرایند» تأکید کنید نه «نتیجه».
یعنی بگویید: «فلانی خیلی تمرین کرد، تو هم می‌تونی با تمرین بیشتر پیشرفت کنی.»
نه اینکه بگویید: «فلانی از تو بهتره.»
چگونه از مقایسه کردن کودک با دیگران پرهیز کنیم؟
- به ویژگی‌های منحصر به فرد فرزندتان توجه کنید هر کودکی استعداد، علایق و سرعت رشد خودش را دارد. وقتی این تفاوت‌ها را می‌بینید و تحسین می‌کنید، کودک احساس ارزشمندی می‌کند.
- موفقیت او را با دیروز خودش بسنجید، نه با دیگران. به جای این که بپرسید «چرا مثل دوستت نشدی؟»، بگویید «چقدر از دفعه قبل بهتر شدی!». این جمله ساده می‌تواند معجزه کند.
راهکارهای تقویت اعتماد به نفس و خودباوری کودک بدون مقایسه
- تشویق به استقلال و تصمیم‌گیری
- اجازه دهید کودک خودش تصمیم بگیرد (البته در چارچوب ایمنی). این کار به او یاد می‌دهد مسئول خودش باشد.
- تمرین مهارت‌های کوچک برای ساختن خودباوری
- از کارهای ساده مثل چیدن میز، خرید کردن، یا گفتن سلام به فروشنده شروع کنید. هر تجربه موفق، یک آجر روی بنای خودباوری کودک می‌گذارد.
سخن آخر
یادتان باشد هیچ موفقیتی ارزش این را ندارد که اعتماد به نفس و شخصیت فرزندتان را زیر پا بگذارید. کودک شما باید بداند که او همین‌طور که هست، دوست‌داشتنی و ارزشمند است.
این بزرگ‌ترین هدیه‌ای است که می‌توانید به او بدهید. شاید خواندن مقاله دلیل آنکه خود را با دیگران مقایسه می‌کنیم چیست، هم برای شما جالب باشد.
