روایت حماسه عاشورا در نوحه‌های سه ضرب
نوحه سه ضرب قدیمی
نوحه‌های سه ضرب قدیمی، از جمله نغمه‌های آیینی و مذهبی هستند که در سوگواری و عزاداری ائمه اطهار (ع) به ویژه در ماه محرم و صفر خوانده می‌شوند. این نوحه‌ها با لحنی حزن‌انگیز و دلنشین، به بیان مصائب و مظلومیت اهل بیت (ع) می‌پردازند و در دل عزاداران، شور و شعور حسینی را برمی‌انگیزند.
تاریخچه و قدمت نوحه‌های سه ضرب
تاریخچه دقیق پیدایش نوحه‌های سه ضرب مشخص نیست، اما برخی معتقدند که این نوع نوحه‌ها از دوره صفویه به بعد رواج پیدا کرده‌اند. در آن زمان، سلسله صفویه به عنوان مذهب رسمی کشور، تشیع را برگزیدند و به ترویج فرهنگ و آئین‌های مذهبی، از جمله عزاداری برای ائمه اطهار (ع) پرداختند. در این دوره، مداحان و شاعران مذهبی، نوحه‌های متعددی در سوگ ائمه (ع) سروده و آهنگسازی کردند که از جمله آنها، نوحه‌های سه ضرب بود.
ویژگی‌های نوحه‌های سه ضرب
نوحه‌های سه ضرب، دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که آنها را از سایر نوحه‌ها متمایز می‌کند. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
لحن حزن‌انگیز و دلنشین: لحن نوحه‌های سه ضرب، به گونه‌ای است که عاطفه و احساسات عزاداران را برمی‌انگیزد و آنها را در غم و اندوه مصائب اهل بیت (ع) شریک می‌کند.
استفاده از اشعار و مضامین مذهبی: در نوحه‌های سه ضرب، از اشعار و مضامین مذهبی مرتبط با مصائب ائمه اطهار (ع) استفاده می‌شود. این اشعار، به تبیین فلسفه و اهداف قیام عاشورا و همچنین مظلومیت شهدای کربلا می‌پردازند.
سادگی و روانی: نوحه‌های سه ضرب، با زبانی ساده و روان سروده می‌شوند و به گونه‌ای هستند که عموم مردم به راحتی می‌توانند با آنها ارتباط برقرار کنند.
استفاده از ریتم و آهنگ خاص: نوحه‌های سه ضرب، دارای ریتم و آهنگ خاصی هستند که به آنها زیبایی و دلنشینی خاصی می‌بخشد. این ریتم و آهنگ، به ایجاد شور و هیجان در عزاداران و تشویق آنها به نوحه‌خوانی و عزاداری کمک می‌کند.
متن های نوحه سه ضرب قدیمی
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
سقای حسین، سردار نیامد
علمدار نیامد علمدار نیامد
عباس علمدار، دل من زار و تبدار
از غمت ای علمدار، شده بیمار
علمدار نیامد علمدار نیامد
علمدار حسین، ماه بنی هاشم
ای قمر منیر، ای یوسف گم گشته
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای ماه بنی هاشم، ای یوسف زهرا
ای نور دو عین، ای ساقی عطشان
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای ساقی عطشان، ای آب حیات
ای یار و غمخوار، ای همدم و رفیق
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای همدم و رفیق، ای یار و غمخوار
ای آب حیات، ای ساقی عطشان
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای یوسف زهرا، ای نور دو عین
ای ماه بنی هاشم، ای قمر منیر
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای قمر منیر، ای یوسف گم گشته
ای ماه بنی هاشم، ای یوسف زهرا
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای نور دو عین، ای ساقی عطشان
ای یار و غمخوار، ای همدم و رفیق
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای همدم و رفیق، ای یار و غمخوار
ای آب حیات، ای ساقی عطشان
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای ساقی عطشان، ای آب حیات
ای یار و غمخوار، ای همدم و رفیق
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای همدم و رفیق، ای یار و غمخوار
ای آب حیات، ای ساقی عطشان
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای ساقی عطشان، ای آب حیات
ای یار و غمخوار، ای همدم و رفیق
علمدار نیامد علمدار نیامد
ای همدم و رفیق، ای یار و غمخوار
ای آب حیات، ای ساقی عطشان
علمدار نیامد علمدار نیامد
علمدار حسین، غرق در خون شد
علمدار حسین، سر از تنش جدا شد
علمدار نیامد علمدار نیامد
بخش دوم
قدم قدم ثانیه شمارم
حرم حرم طاقتی ندارم
برا زیارت دل تو دل ندارم
به دل میگم از چه بی قراری
نشستی و ثانیه شماری
میگی به لب دم جز حسین ندارم
حرم نگو قبله گاه قلبمه
حرم نگو سوز و اه قلبمه
دلم به شینه دمم حسینه
زیر پرچم حسین
امیری یا حسین (۲)
مدد مدد یا ضبیح العطشان
نظر نما یا قتیل العریان
رقیه دق کرده به کنج ویران
سرت به نی پیکرت به صحرا
نوای دل گشته وا حسینا
امیر دل ها ای عزیز زهرا
حرم نگو قبله گاه قلبمه
حرم نگو سوز و اه قلبمه
دلم به شینه دمم حسینه
