اشتباهات والدین در تربیت کودک مسئله‌ای است که اغلب نادیده گرفته می‌شود. بسیاری از پدر و مادرها با نیت خوب و از روی عشق، کارهایی می‌کنند که متاسفانه به ضرر تربیت فرزند تمام می‌شود.
این رفتارها شاید در کوتاه‌مدت اثر مخربی نشان ندهند، اما در درازمدت می‌توانند آینده کودک را تحت تاثیر قرار دهند و حتی باعث آسیب‌های تربیتی جدی شوند. در این مقاله می‌خواهیم شما را با مهم‌ترین اشتباهات والدین آشنا کنیم و بگوییم چطور می‌توانید از آنها جلوگیری کنید.
اشتباهات رایج والدین در تربیت کودکان
اکثر والدین اشتباهات مشابهی را در تربیت فرزندان خود انجام می‌دهند. در ادامه مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم.
تنبیه بدنی و پرخاشگری
برخی والدین معتقدند «چوب تر به دست استاد سپردن…». اما علم روانشناسی نشان داده که تنبیه کودک با ضرب و شتم یا فریاد زدن، می‌تواند پیام‌های مخرب زیادی به ذهن او بفرستد. کودک یاد می‌گیرد که برای حل اختلافات، خشونت لازم است. در آینده ممکن است خودش هم به فردی پرخاشگر تبدیل شود یا از روابط انسانی فرار کند.
مقایسه کردن کودک با دیگران
«ببین پسر خاله‌ات چه شاگرد اولیه، تو چرا نیستی؟»
این جمله‌ها شاید ساده به نظر برسند، اما اعتماد به نفس کودک را به شدت تضعیف می‌کنند. مقایسه، احساس «ناکافی بودن» را در ذهن کودک می‌سازد و او همیشه فکر می‌کند که هرچقدر هم تلاش کند، باز به پای دیگران نمی‌رسد.
توقعات غیرواقعی و فشار آوردن
برخی والدین فراموش می‌کنند کودک‌شان هنوز کودک است. آنها دوست دارند او را نابغه، قهرمان ورزشی یا ستاره‌ای درخشان ببینند. اما توقعات بیش از حد می‌تواند باعث اضطراب و دل‌زدگی شود. این فشارها کودک را از کودکی کردن محروم می‌کند و زمینه‌ساز افسردگی و استرس می‌شود.
عدم گوش دادن به کودک
یکی از بدترین رفتار والدین با کودک این است که فقط خودشان صحبت کنند و هرگز به حرف‌های فرزندشان گوش ندهند. گوش دادن، نیاز اصلی هر انسانی است. وقتی کودک احساس شنیده شدن نکند، در آینده یا به شدت گوشه‌گیر و منزوی می‌شود، یا در روابطش به دنبال توجه افراطی می‌گردد.
بیش از حد کنترل کردن (Helicopter Parenting)
برخی والدین مثل یک هلی‌کوپتر دائما بالای سر کودک پرواز می‌کنند!
از انتخاب لباس و خوراک گرفته تا دوستان و حتی اسباب‌بازی‌ها را مدیریت می‌کنند. این سبک تربیت اشتباه باعث می‌شود کودک استقلال و اعتماد به نفس خود را از دست بدهد.
غفلت عاطفی و بی‌توجهی
بعضی والدین فکر می‌کنند فقط خوراک و پوشاک کافی‌ست. در حالی که کودک به محبت، آغوش و کلمات محبت‌آمیز نیاز دارد. محرومیت عاطفی می‌تواند باعث بروز اختلالات جدی مانند دلبستگی ناایمن یا مشکلات هویتی شود.
نداشتن قوانین و مرزهای مشخص
کودکی که مرزی ندارد، نمی‌داند چه چیزی درست است و چه چیزی غلط. والدینی که از وضع قوانین روشن فرار می‌کنند، فرزندی سردرگم و بی‌مسئولیت پرورش می‌دهند. تربیت کودکان نیازمند چارچوب است.
ترساندن کودک برای حرف‌شنوی
«اگه غذاتو نخوری می‌دم لولو بیاد ببرت!»
ترساندن کودک شاید در لحظه جواب بدهد، اما آثارش تا بزرگسالی باقی می‌ماند. این کار فقط ناامنی و اضطراب را در ذهن او می‌کارد.
تحقیر و مسخره کردن
والدینی که اشتباهات یا ویژگی‌های کودک را سوژه خنده می‌کنند، مستقیم به عزت نفس او حمله می‌کنند. کودک یاد می‌گیرد خودش را کم‌ارزش بداند و در جمع از خودش خجالت بکشد.
ناهماهنگی والدین در تربیت
وقتی مادر اجازه میدهد و پدر منع می‌کند (یا بالعکس)، کودک نمی‌داند باید از کدام الگو پیروی کند. این وضعیت پر از تناقض، باعث سردرگمی، اضطراب و حتی دوگانگی شخصیت می‌شود.
آسیب‌های بلندمدت اشتباهات تربیتی والدین
- کاهش اعتماد به نفس: یکی از شایع‌ترین نتایج این آسیب‌های تربیتی، کاهش شدید عزت نفس است. کودکی که همیشه تحقیر یا مقایسه می‌شود، هرگز خودش را لایق موفقیت نمی‌بیند.
- اضطراب و افسردگی در بزرگسالی: تنبیه، ترس، بی‌توجهی یا کنترل‌گری می‌تواند ذهن کودک را برای همیشه درگیر کند و در بزرگسالی به اختلالات اضطرابی یا افسردگی منجر شود.
- مشکلات ارتباطی و اجتماعی: کودکی که یاد نگرفته چگونه ارتباط سالم داشته باشد، در دوستی‌ها، ازدواج و محیط کار هم مشکل خواهد داشت.
- شکل‌گیری اختلالات شخصیتی: برخی آسیب‌ها حتی می‌توانند باعث بروز اختلالات جدی مانند وابستگی افراطی، پرخاشگری یا دوری‌گزینی شوند.
چطور این اشتباهات را اصلاح کنیم؟
- سعی کنید بیشتر گوش دهید تا دستور بدهید.
- کودک را به خاطر خودش دوست بدارید، نه به شرط موفقیت.
- بجای تنبیه، از تشویق و گفتگو استفاده کنید.
- قوانین خانه را واضح بگویید و هردو والد بر آن متحد باشید.
- زمان اختصاصی برای بازی و صحبت با کودک داشته باشید.
- از متخصصان روانشناسی کودک کمک بگیرید اگر احساس کردید نمی‌توانید به تنهایی مشکل را حل کنید. برای اطلاعات بیشتر به مقاله راهکارهای عملی برای تربیت فرزندان با آرامش و محبت مراجعه کنید.
سخن پایانی
فرزند شما آینده‌ساز است. پس مهم است که اشتباهات کوچک امروز، فردای او را نابود نکند. با کمی آگاهی، مطالعه و یادگیری می‌توانید بهترین هدیه عمرش را بدهید: یک شخصیت سالم و شاد.
